Από τον Κώστα Χειλά
Φέτος το Πάσχα είχα την τύχη να βρεθώ στη Νέα Υόρκη και να επισκεφτώ μεταξύ άλλων το μουσείο του Brooklyn. Εκεί βρίσκεται αυτόν τον καιρό μια έκθεση με τίτλο David Bowie Ιs. Το αντικείμενό της μάλλον προφανές.
Η έκθεση ξεκίνησε πριν πέντε χρόνια από το Λονδίνο και κλείνει φέτος στη Νέα Υόρκη (https://www.brooklynmuseum.org/exhibitions/davidbowieis), ακολουθώντας λίγο ως πολύ και την πορεία της δικής του ζωής. Η επιλογή αυτής της πορείας ήταν (όπως άλλωστε και της ζωής του) χαραγμένη από τον ίδιο.
Η έκθεση οργανώθηκε στο Λονδίνο από το Victoria & Albert Museum και η πρεμιέρα συνέπεσε σχεδόν με την κυκλοφορία του Next Day. Μεγάλο μέρος των αντικειμένων που εκτίθονται προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του Bowie, το οποίο έθεσε στη διάθεση των διοργανωτών, προς μεγάλη τους έκπληξη, χωρίς όμως να παρέμβει σε κανένα σημείο της διοργάνωσης. Ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο (κυρίως φτάνοντας στην Νέα Υόρκη) προστέθηκαν κι άλλα αντικείμενα κι έτσι στη Νέα Υόρκη η έκθεση είχε το μεγαλύτερο μέγεθός της.
Σε αυτήν εκτείθονται περίπου 60 κουστούμια από συναυλίες, χειρόγραφοι στίχοι τραγουδιών του, σκίτσα και ζωγραφιές, αφίσες συναυλιών, οπτικοακουστικό υλικό και άλλα. Τα εκθέματα ξεκινάνε με φωτογραφίες του όταν ήταν μωρό, την πρώτη του μπάντα τους Kon-rads, την αγαπημένη του φωτογραφία του Little Richard και φτάνουν μέχρι τις σημειώσεις του για το Blackstar.
Από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της έκθεσης είναι ότι δεν υπάρχει χρονική ακολουθία στην παρουσίαση των αντικειμένων. Εκτός από την είσοδο, όπου παρουσιάζονται τα πρώτα χρόνια της ζωής του, η δομή της έκθεσης ακολουθεί μια θεματική χωρισμένη σε σφαίρες – ζώνες δημιουργίας. Έτσι, ο τίτλος της έκθεσης γίνεται και μέρος της δομής της. Ο David Bowie Είναι ... οι Χαρακτήρες του, ... τα Κουστούμια του, ... οι Συνεργάτες του, ... οι Παραστάσεις του, ...οι Επιρροές του, ...
Μερικά από τα «καλούδια» που πήρα από το μαγαζί της έκθεσης.
Ένα άλλο, άκρως πετυχημένο συστατικό της έκθεσης είναι η ενσωμάτωση του ήχου. Μπαίνοντας στην έκθεση ο επισκέπτης θέτει το κινητό του σε λειτουργία πτήσης (προς αποφυγή παρεμβολών) και παίρνει ένα ζευγάρι ακουστικά Sentheiser μέσω των οποίων παρακολουθεί τα ηχητικά εκθέματα που παρουσιάζονται παράλληλα με τα υπόλοιπα. Ένας εξαιρετικός σχεδιασμός στη ραδιοκάλυψη της έκθεσης σε κάνει να ακούς τα ηχητικά που σχετίζονται με τα εκθέματα ενώπιον των οποίων στέκεσαι. Η όλη αίσθηση είναι εντυπωσιακή γιατί ενώ βρίσκεσαι μαζί με δεκάδες άλλους επισκέπτες, είσαι βυθισμένος στο σύμπαν που δημιούργησε ο Bowie και εξατομίκευσαν για σένα οι διοργανωτές. Το μόνο σημείο της έκθεσης στο οποίο βγάζεις τα ακουστικά είναι περίπου στο κέντρο της όπου υπάρχει μια τεράστια οθόνη και όπου παρακολουθείς συναυλίες του Bowie με εξαιρετικό ήχο (σχεδόν σα να είσαι εκεί).
Θεωρώ τον εαυτό μου οπαδό της μουσικής διαδρομής του Bowie, έχω διαβάσει πολλά για αυτόν, τον έχω δει ζωντανά σε συναυλίες, έχω δει τις ταινίες που πρωταγωνίστησε, μοιράζομαι πολλές από τις σκέψεις που παρουσιάζει στα τραγούδια του. Παρόλα αυτά, στην έκθεση είδα πράγματα που είτε δεν ήξερα είτε δεν είχα συνειδητοποιήσει.
Για παράδειγμα, ο David είχε έναν πολύ ωραίο γραφικό χαρακτήρα. Κοιτώντας τις σελίδες με τους στίχους των τραγουδιών του διαπιστώνεις ότι μπορείς άνετα να διαβάσεις τα καθαρά στρογγυλά γράμματά του. Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι ήταν δεινός αναγνώστης. Μαζί το κουστούμι του Baal εκτείθεται ένα μπαούλο – βιβλιοθήκη που έπαιρνε μαζί του στις περιοδείες. Το μισό μπαούλο, στο οποίο άνετα χωρούσε ένας ή και δύο άνθρωποι, ήταν οργανωμένο με ράφια και γεμάτο βιβλία.
Ο Bowie σχεδίαζε και ζωγράφιζε πολύ καλά. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο είναι ότι σχεδίασε πολλά από τα concepts των video clips και σκηνικά των συναυλιών του. Είχε σαφείς εικόνες στο μυαλό του τις οποίες μετέφερε πολύ πετυχημένα στο χαρτί για να κατευθύνει τους σκηνοθέτες και σκηνογράφους.
Ήταν πολύ συστηματικός συλλέκτης του δικού του έργου. Ήταν από εκείνους τους ανθρώπους που δεν πετάνε τίποτα. Όμως δεν κρατούσε απλά τα πάντα, αλλά τα είχε και οργανωμένα. Μεγάλο μέρος της έκθεσης βασίστηκε σε μερικά από τα 75.000 αντικείμενα της συστηματικά αρχειοθετημένης προσωπικής του συλλογής. Νομίζω ότι άλλη μια τέτοια περίπτωση ανθρώπου είναι και ο Nick Cave.
Είναι γνωστό, επίσης, ότι ο Bowie επηρεάστηκε πολύ από το έργο του William Burroughs, τον οποίον θαύμαζε, και υιοθέτησε την «τεχνική του ψαλιδιού» στη στιχουργική. Στην έκθεση παρουσιάζεται μια λειτουργική έκδοση του λογισμικού Verbasizer, το οποίο χρησιμοποιούσε για να γράφει στίχους, μαζί με ένα βίντεο στο οποίο εξηγεί τον τρόπο που δούλευε. Αυτό που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι το λογισμικό το σχεδίασε ο ίδιος (έχω ξαναγράψει για τη σχέση του με την τεχνολογία: Η σχέση του David Bowie με το Internet) σε συνεργασία με τον Ty Roberts, ιδρυτή της εταιρείας Gracenote (Ty Roberts: From Working With David Bowie To Co-Founding Gracenote).
Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν και οι συνεντεύξεις ανθρώπων με τους οποίους συνεργάστηκε στενά όπως ο παραγωγός του Tony Visconti, o Brian Eno, ο ιάπωνας σχεδιαστής Kansai Yamamoto.
Και μια και αναφέρθηκα στον Yamamoto να πω ότι πραγματικά η παρουσίαση στην έκθεση των κουστουμιών του Bowie είναι εντυπωσιακή. Είναι το κυρίαρχο στοιχείο που σου δίνει την αίσθηση ότι είναι κι αυτός εκεί παρών. Όλες οι κούκλες που φοράνε τα ρούχα του, είναι προφανώς στο μέγεθός του και φοράνε ένα λευκό εκμαγείο του προσώπου του. Πάρτε τώρα για παράδειγμα την ταινία Ziggy Stardust όπου παρουσιάζεται η τελευταία συναυλία του Ziggy στο Hammersmith Odeon. Όλα τα κουστούμια που αλλάζει ο Bowie στη συναυλία (σχεδιασμένα από τον Freddie Burretti και τον Yamamoto) είναι παρόντα στην έκθεση και εντυπωσιάζουν με τις λεπτομέρειές τους. Καθώς επίσης και το κουστούμι του κλοουν από το Ashes to Ashes,
εκείνο του Blue Jean,
το γαλάζιο από το Life on Mars?
το άλλο από την εμφάνιση με τον Klaus Nomi στο Saturday Night Live , κι ένα σωρό άλλα.
Βγαίνοντας από την έκθεση ο επισκέπτης, ακόμη και αν δεν ήταν φανατικός οπαδός του Bowie, έχει σίγουρα αντιληφθεί το καλλιτεχνικό εύρος ενός ανθρώπου που ανήκει σε εκείνους που άλλαξαν για πάντα το ροκ’ν’ρολ και μάλιστα αυτός το έκανε όχι μόνο μια αλλά περισσότερες φορές.
Για μένα το πιο εμφατικό σημείο της έκθεσης, που μάλλον δεν ήταν ο αρχικός στόχος αλλά έγινε τέτοιο μετά τον θάνατό του, είναι ο ενεστώτας χρόνος.
Ο Ντέιβιντ Μπάουι Είναι...
