Το λογοτεχνικό φαρμακείο Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη στην Εγνατία στη Θεσσαλονίκη

Το λογοτεχνικό φαρμακείο Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη στην Εγνατία στη Θεσσαλονίκη

Το φαρμακείο του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη στην οδό Εγνατία, υπήρξε λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό στέκι, γύρω στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, και «γραφείο» της λογοτεχνικής ομάδας της Θεσσαλονίκης που έβγαζε τον «Κοχλία», «το πιο αξιόλογο μεταπολεμικό περιοδικό στα γράμματά μας».

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 1908, ήταν διακεκριμένος πεζογράφος και ζωγράφος. Το ιδιότυπο πεζογραφικό και ζωγραφικό του έργο έγινε αντικείμενο μελέτης αρκετών ειδικών μελετητών και όσο περνούν τα χρόνια «ανακαλύπτεται» περισσότερο από το ελληνικό κοινό. Ο Πεντζίκης είναι γνωστός περισσότερο ως λογοτέχνης και καλλιτέχνης. Ο πολύς κόσμος, όμως, αγνοεί ότι ο εμπνευσμένος αυτός δημιουργός ήταν επαγγελματίας φαρμακοποιός και ότι το φαρμακείο του, στην οδό Εγνατία, ήταν περισσότερο λογοτεχνικό στέκι παρά επαγγελματική στέγη.

Το φαρμακείο του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, στην οδό Εγνατία, που ήταν στέκι λογοτεχνών και ζωγράφων. Στην είσοδο ο φαρμακοποιός λογοτέχνης και ζωγράφος (με το παλτό) μαζί με το συγγραφέα Ηλία Πετρόπουλο.

Το φαρμακείο βρισκόταν στο ισόγειο του μεγάρου Βαρβιτσιώτη, στο αριθμό 114 της Εγνατίας. Ηταν παλιό κατάστημα, είχε ιδρυθεί από τον πατέρα του Γαβριήλ Ν. Πεντζίκη το 1890, και η όλη επίπλωση και εμφάνιση έδινε την εικόνα ενός πλούσιου παραδοσιακού φαρμακείου με τις παλιές βιτρίνες και τα φαρμακευτικά βάζα στις πάνω σειρές, που περιείχαν φαρμακευτική πρώτη ύλη για τις χειροποίητες συνταγές. Κι έκανε αρκετές από αυτές στο γουδί με το χέρι ο Πεντζίκης. Είχε σπουδάσει τη φαρμακευτική επιστήμη στο Στρασβούργο και είχε κάνει τον βοηθό στο φαρμακείο του πατέρα του που ήταν επίσης μεγάλος φαρμακοποιός στη Θεσσαλονίκη. Ο Πεντζίκης είχε ιδιαίτερη κλίση στην παραδοσιακή φαρμακευτική και γνώριζε πολύ καλά τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων. Ο ίδιος θεωρείται σπουδαίος βοτανολόγος, μια γνώση και εμπειρία που περνάει έντονα, με έμμεσο βέβαια τρόπο και χωρίς να κάνει επίδειξη γνώσεων, στο λογοτεχνικό του έργο.

Το φαρμακείο του Πεντζίκη, ως λογοτεχνικό και πνευματικό στέκι, το αναφέρουν αρκετοί πνευματικοί άνθρωποι που υπήρξαν θαμώνες του ή το επισκέφτηκαν, ντόπιοι και Αθηναίοι. Μια αδρή, αλλά ουσιαστική αναφορά κάνει ο συγγραφέας Ηλίας Πετρόπουλος, που συμμετείχε νέος, για εφτά χρόνια, στις θορυβώδεις και πολύωρες συζητήσεις των θαμώνων του φαρμακείου και θεωρεί τον Πεντζίκη ως δάσκαλό του.

pentzikiw vanidis1 405x420

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης φιλοτεχνώντας με μολύβια και μαρκαδόρους τους ιδιότυπους πίνακές του.

«Μεγάλος Δάσκαλος»

«Στο φαρμακείο του Πεντζίκη εσύχναζαν οι οξυδερκέστεροι πνευματικοί άνδρες της μακεδονικής πρωτεύουσας, γράφει ο Ηλίας Πετρόπουλος. Εκεί μέσα εγνώρισα, διαδοχικώς, τον Γιώργο Κιτσόπουλο, τον Τάκη Βαρβιτσιώτη (κατοικούσε πάνω από το φαρμακείο), τον σεβάσμιο Γιώργο Θέμελη (ερχότανε το βραδάκι, λίγο πριν κλείσει το κατάστημα, και σιωπηλός εκάπνιζε τσιγάρο με μια πίπα), τον πρωτοπόρο γραφίστα Γιάννη Σβορώνο, τον Τριανάφυλλο Πίτα (πέρναγε σχεδόν συνωμοτικώς), τον σεμνότατο ζωγράφο Τάκη Ιατρού, την Ζωή Καρέλλη, τον Νίκο Σαχίνη (μετά το γάμο του αραίωσε τις επισκέψεις), τον αλησμόνητο Γιώργο Παραλή (πρωτοήρθε στο φαρμακείο κάποιο απόγευμα του 1949 – ήμουνα εκεί, αλλά ο Πεντζίκης έλειπε) και πολλούς άλλους. Από το φαρμακείο του Πεντζίκη πέρναγαν και προσωπικότητες που δεν ανήκαν στο πνευματικό κύκλωμα του περιοδικού «Κοχλίας». Λογουχάρη, όταν ο Λίνος Πολίτης εξελέγη καθηγητής θεώρησε υποχρέωσή του να επισκεφτεί τον Πεντζίκη (τον θυμάμαι να κάθεται στην καρέκλα έχοντας στα γόνατά του ένα παιδί του και φορώντας ένα παλιοπαλτό με γυριστά μανίκια. Επίσης στο φαρμακείο του Πεντζίκη κατέληγαν όλοι οι περαστικοί από τη Θεσσαλονίκη Αθηναίοι λογοτέχνες και καλλιτέχνες, από τον Στρατή Δούκα ως τον Τάκη Σινόπουλο…»

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (αριστερά) με τον λογοτέχνη Στρατή Δούκα (όρθιο δεξιά) κι ένα φίλο τους στο ιστορικό φαρμακείο.

pentzikhs esoter

«Όποιος πήγαινε για πρώτη στο φαρμακείο του Πεντζίκη υφίστατο μια τρομερή επίθεση από τον λογοτέχνη-φαρμακοποιό», επισημαίνει ο Ηλίας Πετρόπουλος, ο οποίος δίνει την παρακάτω απάντηση στη ρητορική ερώτηση, «γιατί τόσο και τόσοι σπουδαίοι άνθρωποι μαζευόντουσαν στο φαρμακείο του»: «Σήμερα όλος ο κόσμος ξέρει τον Πεντζίκη από τα γραπτά του και τις ζωγραφιές του. Ωστόσο, το κοινό ξέρει τον μισό Πεντζίκη. Ισως ο σπουδαιότερος είναι ο προφορικός Πεντζίκης. Η προφορική διδαχή του Πεντζίκη άνδρωσε μια ολόκληρη γενιά Θεσσαλονικέων λογοτεχνών και ζωγράφων. Ο Πεντζίκης ήταν καταπιεστικός δάσκαλος, αλλά Μεγάλος Δάσκαλος…».

Βέβαια, με τέτοιες προϋποθέσεις το φαρμακείο δεν πρόκοψε ως επιχείρηση. Ο Πεντζίκης το άφησε και έγινε υπάλληλος σε πολυεθνική φαρμακευτική εταιρία για να είναι απερίσπαστος στα λογοτεχνικά του καλλιτεχνικά του ενδιαφέροντα. Ωστόσο, το ιστορικό φαρμακείο συνεχίζει και σήμερα να λειτουργεί με νέους ιδιοκτήτες σε διπλανό κατάστημα (Εγνατία 108) διατηρώντας την παλιά παράδοση. Στην πρόσοψή του εκτίθενται μερικά φαρμακευτικά βάζα, παλιές φαρμακευτικές συσκευασίες, ζυγοί και άλλα αντικείμενα προβάλλοντας την ιστορία του φαρμακείου Πεντζίκη και τιμώντας τη μνήμη του.

Φαρμακευτικός ζυγός και παλιά φαρμακευτικά βάζα από το φαρμακείο Πεντζίκη στην προθήκη του σύγχρονου φαρμακείου, σε διπλανό χώρο, που διατηρεί την παράδοση και τη μνήμη του παλιού φαρμακείου.

pentzikhs vaza 640x395

Το περιοδικό «Κοχλίας»

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης υπήρξε βασικός και τακτικός συνεργάτης του λογοτεχνικού περιοδικού της Θεσσαλονίκης «Κοχλίας». Η ιδέα της έκδοσής του γεννήθηκε στο φαρμακείο του όπου γίνονταν και οι άτυπες συχνές συναντήσεις και συζητήσεις των εκδοτών και συνεργατών του περιοδικού. Συνδιευθυντές του περιοδικού ήταν ο Γιώργος Κιτσόπουλος, ο Γιάννης Σβορώνος και ο Λευτέρης Κονιόρδος. Ο «Κοχλίας» κυκλοφόρησε το Δεκέμβριο του 1945 και έκλεισε το 1948, βγάζοντας 21 συνολικά τεύχη.

«Στα δυο χρόνια που εκδόθηκε ο «Κοχλίας», γράφει ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, με κυριαρχική παρουσία αλλά και τη «γραμμή» του Πεντζίκη, είναι φανερή η προσπάθεια για μια συναίρεση μοντέρνου και παράδοσης, και παράλληλα η τάση να ισοζυγιστούν τα πρωτότυπα κείμενα και οι μεταφράσεις. Παράδοση για τον «Κοχλία» είναι η αρχαία ελληνική, η βυζαντινή και η νεότερη παγκόσμια λογοτεχνία… Γενικά, καταλήγει ο μελετητής των περιοδικών της Θεσσαλονίκης, ο «Κοχλίας» υπήρξε το πιο αξιόλογο μεταπολεμικό περιοδικό στα γράμματά μας και γι’ αυτό αξίζει να μελετηθεί συστηματικά».

pentzikhs koxlias 640x853

Το σήμα του περιοδικού «Κοχλίας» ήταν μια σπείρα με τις λέξεις «Λογοτεχνία – Ποίηση – Εικαστικές Τέχνες – Φιλοσοφία – Ζωή», που αποτελούσαν και τη θεματογραφία του. Πάνω το εξώφυλλο του βιβλίου του Κ. Κουρούδη για το περιοδικό «Κοχλίας».

Το 1997 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μπιλιέτο μια καλή μελέτη για το περιοδικό με τίτλο «Το περιοδικό ‘Κοχλίας’, Θεσσαλονίκη (1945-1948), εισαγωγή, συνεντεύξεις, βιβλιογραφία». Ο συγγραφέας του Κώστας Κουρούδης φωτίζει από όλες τις πλευρές τη «ζωή» του περιοδικού, την εξέλιξή του, τους συνεργάτες του και τη θεματογραφία του, κυρίως μέσα από τις συνεντεύξεις αξιόλογων πνευματικών ανθρώπων της πόλης που συνεργάστηκαν με το περιοδικό ή το γνώρισαν μέσα από τις μελέτες τους.

Χ.ΖΑΦ.

pentzikhs-pinak Ν. Γ. Πεντζίκη, τοπίο

pentzikhs pinak 621x420

Πηγή: https://www.thessmemory.gr