Από τον Κώστα Ζουγρή
Οι τελευταίες οικονομικές επιβαρύνσεις στον χώρο της κατοικίας έρχονται να ανατρέψουν παραδόσεις αρκετών δεκαετιών, που ήθελαν την πλειονότητα των ανθρώπων να ονειρεύονται έναν δικό τους χώρο κατοικίας.
Οι συνεχείς φορολογικές επιβαρύνσεις με πιο πρόσφατη αυτή του φόρου ιδιοκατοίκησης, τείνουν να κάνουν πια απαγορευτικές τις σκέψεις για ιδιόκτητη κατοικία, αφού το κράτος, που είναι ανήμπορο να φορολογήσει δίκαια τον έλληνα πολίτη, στρέφεται όπως πάντα στην εύκολη λύση του άδικου φόρου, παραβλέποντας ότι αυτή η τακτική οδηγεί μαθηματικά σε πολύ πιο δύσκολες καταστάσεις, αφού η οικοδομή αποτελεί σε παγκόσμιο επίπεδο ένα σημαντικό οικονομικό παράγοντα, που ζει χιλιάδες οικογένειες που ασχολούνται επαγγελματικά με αυτόν.
Οι άνθρωποι στην Παλαιολιθική εποχή κατοικούσαν κυρίως σε σπήλαια, βραχοσκεπές και υπαίθριες θέσεις, οι οποίες διαμορφώνονταν ανάλογα για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της εποχικής μετανάστευσης. Σημαντικό κριτήριο για την επιλογή μιας θέσης αποτελούσε η γειτνίασή της με υδάτινους πόρους (ποτάμια, έλη, λίμνες κ.λπ.).
Τα σπίτια της μη κεραμικής Νεολιθικής αποτελούνται από ημιυπόγειες καλύβες σε σκαμμένο έδαφος. Κατά την Αρχαιότερη Νεολιθική οι οικισμοί αποτελούνται από πασσαλόπηκτες καλύβες, που κτίζονται ανεξάρτητες η μία από την άλλη.
Τα γειτονικά κτίσματα χρησιμοποιούν, κατά τις πρώτες φάσεις της Νεολιθικής, εστίες και φούρνους, που βρίσκονται στους κοινόχρηστους ελεύθερους χώρους, ανάμεσα στα σπίτια. Από τη Μέση Νεολιθική κτίζονται για πρώτη φορά σπίτια με λίθινα θεμέλια και τοίχους από ωμές πλίνθους (άψητα τούβλα από μίγμα πηλού και άχυρου). Τα σπίτια είναι ορθογώνια, μονόχωρα ή διαθέτουν και ανοιχτό ή κλειστό προθάλαμο (τύπος μεγάρου). Είναι κτισμένα ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, ισόγεια κατά κανόνα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για χρήση και διώροφων οικημάτων.
Στην εποχή του Χαλκού συντελούνται σημαντικές αλλαγές και ανακατατάξεις, οι οποίες εστιάζονται κυρίως στη βαθμιαία εξάπλωση της χρήσης των μετάλλων (κυρίως του χαλκού), στην εντατικοποίηση των δικτύων ανταλλαγών και στην εμφάνιση οργανωμένων οικισμών.
Η Αθήνα θα πρέπει να κατοικήθηκε πριν από περίπου 6.000-6.500 χρόνια, στο τέλος των νεολιθικών χρόνων, στην περιοχή γύρω από τον βράχο της Ακρόπολης.
Περνώντας αρκετές ώρες της ημέρας μέσα στο σπίτι του, ο κάθε στιχουργός, όπως είναι φυσικό, εύκολα εμπνέεται από αυτό και μας χαρίζει εκατοντάδες τραγούδια, σε ένα θέμα που έχει βασικό ανταγωνιστή μόνο τις ανθρώπινες ερωτικές σχέσεις.
Το Σπίτι μου σπιτάκι μου του Μάνου Χατζιδάκι, από το ομώνυμο άλμπουμ του 1972, με τη Νάνα Μούσχουρη, σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, είναι μάλλον το πρώτο τραγούδι που μας έρχεται στο μυαλό: Σπίτι μου σπιτάκι μου και φτωχοκαλυβάκι μου
Χώρα που γεννήθηκα ποτέ μου δεν σ' αρνήθηκα.
Σπίτι μου σπιτάκι μου αγιάτρευτο μεράκι μου κι αν τον κόσμο γύρισα
κοντά σου ξαναγύρισα.
Από κοντά και το Σπιτάκι μου παλιό του 1938, των Κώστα Γιαννίδη, Αλέκου Σακελλάριου, με τη Βάσω Ευαγγέλου: Σπιτάκι μου παλιό αγαπημένο,
που μύριζες παντού βασιλικό και ήσουν το μισό απ' τον κισσό αγκαλιασμένο
γωνίτσα μου φτωχή είχες ψυχή.
Από τις πιο χρησιμοποιημένες εκφράσεις μας, αυτή που έκανε τραγούδι το 1986 ο Λουκιανός Κηλαηδόνης με το Θα κάτσω σπίτι:
Θα κάτσω σπίτι, θ' αράξω σπίτι, λοιπόν απόψε δεν πρόκειται να βγω.
Θα κάτσω σπίτι, θ' αράξω σπίτι κι άμα πεινάσω τηγανίζω καν' αβγό.
Και όταν ακούω να χτυπάει το τηλέφωνο, θα το κοιτάζω και δεν θα απαντώ,
γιατί όταν χτυπάει το τηλέφωνο εννιά φορές στις δέκα είναι για κακό, γι' αυτό
θα κάτσω σπίτι, θ' αράξω σπίτι, οχυρωμένος κι από μέσα το κλειδί.
Θα κάτσω σπίτι, θ' αράξω σπίτι, γιατί αυτό το έργο το 'χω ξαναδεί.
Η ασφάλεια και η θαλπωρή του σπιτιού μας δεν έχουν την ίδια απόδοση όταν σ' αυτό δεν είμαστε συγκάτοικοι με αυτούς που αγαπάμε. Η στέρηση που νιώθει ο Στέλιος Καζαντζίδης στο Αν ξαναρχόσουν του Απόστολου Καλδάρα είναι εμφανής και η μοναξιά τον αναγκάζει να απολογηθεί: Αν ξαναρχόσουν στο σπιτάκι μου,
διπλή θα ήταν για σε η αγάπη μου, συγχώρεσέ με που σε πόνεσα
έπεσα έξω και το μετάνιωσα.
Αν σ' έχω κάνει τόσο να υποφέρεις από ζήλια, ξέρεις το 'κανα αυτό
τώρα το βλέπω πως για όλα φταίω και γι' αυτό και κλαίω σου το ομολογώ.
Ο Κώστας Τριπολίτης, όπως αρκετοί από εμάς, έχει συνειδητοποιήσει τι σημαίνει ένα σπίτι αδειανό και μας το μεταφέρει μέσα από τους στίχους που έγραψε για το Ζω του Γιώργου Χατζηνάσιου και τη φωνή της Δήμητρας Γαλάνη:
Ζω, μετά από σένα ζω, μπορώ και ξαναζώ, μονάχη συνηθίζω
τον κόσμο ν' αντικρίζω σε σπίτι αδειανό.
Από τα πρώτα τραγούδια για Κώστα Χατζή και Γιάννη Μαρκόπουλο, το Γκρεμισμένα σπίτια, σε στίχους του Νότη Περγιάλη, ακούστηκε το 1964 στο θεατρικό έργο Το κορίτσι με το κορδελάκι: Γκρεμισμένα σπίτια μέσα στο σκοτάδι,
έτσι είν' η ζωή μας μεσημέρι-βράδυ. Μη ζητάς, κορίτσι μου, ένα κορδελάκι
από τα ερείπια φτιάχνω ένα σπιτάκι.
Οπου κι αν πας θα θυμάσαι, μια φράση που την ακούγαμε συχνά σε καταστάσεις αποχωρισμού στις περασμένες δεκαετίες. Οι στίχοι του Κώστα Κοφινιώτη έγιναν τραγούδι από τον Γιώργο Μουζάκη, με τη φωνή της Δανάης:
Οπου κι αν πας θα θυμάσαι τον γαλανό ουρανό, τον έρωτα μας παντοτινά
και της Αθήνας τα δειλινά.
Οπου κι αν πας θα θυμάσαι κάποιο δρομάκι μικρό, ένα σπιτάκι απλό, φτωχικό
σαν όνειρο γλυκό.
Βρέχει πάλι απόψε, ατέλειωτες βόλτες μπροστά σε κάποιο σπίτι παρά τη βροχή, μήπως και φανεί η αγαπημένη μορφή σε κάποιο από τα παράθυρα. Ο Ακος Δασκαλόπουλος έκανε αυτά τα συναισθήματα τραγούδι με τη μουσική του Μίμη Πλέσσα και τη φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου:
Βρέχει πάλι απόψε στα σπιτάκια τα φτωχά κι όμως στη δική σου τη γωνιά είναι ζεστά,
έχεις λησμονήσει την αγάπη την παλιά, βρέχει πάλι απόψε στη μικρή τη γειτονιά.
Κάποιος περνάει απ' το σπίτι σου μπροστά, στέκει και κλαίει στη γωνιά
έχει στο στήθος τής αγάπης τη φωτιά στα χείλη του την παγωνιά.
Το 1957 ο Αρίας Φίλων δεν είχε πρόβλημα με τα αυθαίρετα, γι' αυτό έγραφε με ευκολία το Μας φτάνει μόνο ένα κύμα στ' ακρογιάλι
κι ένα σπιτάκι μοναχό στην αμμουδιά για τη φωνή του Τώνη Μαρούδα.
Το 1972, ο Δήμος Μούτσης στο άλμπουμ Συνοικισμός Α' είχε δύο τραγούδια που ταιριάζουν με το θέμα μας, την Κορδέλα, με τη Βίκυ Μοσχολιού, σε στίχους του Γιάννη Λογοθέτη: Το 'να σπίτι ακουμπισμένο πλάι στ' άλλο, δυο παιδάκια με παράπονο μεγάλο, μια κορδέλα μοναχή στο μανταλάκι
και στον ουρανό κλαίει το φεγγαράκι και τον Στέφανο, με τον Αντώνη Καλογιάννη.
Μια αναζήτηση στη σκέψη μας για το ξένο τραγούδι με ανάλογα θέματα θα μας θυμίσει τα The house of the rising sun-Animals, Ma maison ma maison-Enrico Macias, Casa bianca-Marisa Sania, Sweet home Alabama-Lynyrd Skynyrd, Our house-Crosby, Stills and Nash, She's leaving home-Beatles, Casa babylon-Manu Chao και άπειρα άλλα, αφού το σπίτι είναι στην καθημερινή ζωή όλων των κατοίκων του πλανήτη μας, είναι στα καθημερινά όνειρα (ή μάλλον ήταν) όλων των ανθρώπων που ζουν στη χώρα μας η απόκτησή του και πάντα θα εμπνέει τους στιχουργούς να γράφουν γι' αυτό, ανεξάρτητα από τις επιβαρύνσεις που θα επιφέρει στους κατόχους του η κάθε κυβέρνηση, που άλλωστε, όπως όλοι μας, είναι προσωρινή.
