Χρειάστηκαν πολλά χρόνια -ή καλύτερα αιώνες-, πολλοί αγώνες ώσπου οι γυναίκες να παγιώσουν την θέση τους στην κοινωνία, τον εργασιακό τομέα, τον πολιτικό στίβο, ακόμα και μέσα στην οικογένεια. Η διεκδίκηση ίσων δικαιωμάτων, ίσων ευκαιριών, και πόσο μάλλον η θέσπισή τους, δεν έγινε εν μία νυκτί. Έτσι, η θέση της γυναίκας και ο ρόλος της τόσο στην ιδιωτική ζωή όσο και στα πλαίσια της κοινωνίας πέρασε από διάφορα στάδια, πολλές αναδιαμορφώσεις και αλλαγές ανά τους αιώνες και ανά γεωγραφικές περιοχές του κόσμου. Ο Φεμινισμός είχε καταλυτικό ρόλο σε αυτές τις εξελίξεις καθώς αποτελεί ένα κίνημα που αποσκοπεί στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ισότητα των φύλων.
Η εικόνα που έχουμε για τους προηγούμενους αιώνες είναι κυρίως αυτή της πατριαρχικής κοινωνίας, όπου η γυναίκα είναι κατώτερη του άντρα, στερείται ίσων δικαιωμάτων και ευκαιριών, δεν συμμετέχει στα κοινά, δεν εργάζεται και είναι αφοσιωμένη στην οικιακή ζωή και στα παιδιά της. Αν κάνουμε μια ιστορική αναδρομή όμως, θα δούμε περιόδους που η μητριαρχία ήκμασε, η γυναίκα ήταν στο επίκεντρο, έχοντας καθοριστικό ρόλο στην κοινωνία.
Η θέση της γυναίκας στην αρχαιότητα
Η μητριαρχία αποτέλεσε μάλιστα την πρώτη μορφή κοινωνικής οργάνωσης κατά τα προϊστορικά χρόνια. Η γυναίκα θεωρούταν πηγή της ζωής και λατρευόταν ως θεά – Μητέρα καθώς αυτή έφερνε στον κόσμο απογόνους ενώ ο πατέρας ήταν αμφισβητούμενος. Στην Μινωική Εποχή, για παράδειγμα, οι γυναίκες είχαν περίπου ίσα δικαιώματα και ελευθερίες με του άντρες, συμμετείχαν σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις, γιορτές, λατρευτικές τελετές, αγωνίσματα, ακόμα και στο κυνήγι. Με το πέρασμα των αιώνων η μητριαρχία σταδιακά καταλύεται δίνοντας την θέση της στην πατριαρχία. Κατά την αρχαϊκή εποχή έρχεται στο προσκήνιο η ανδροκρατούμενη κοινωνία, όπου μόνο οι άντρες έχουν πολιτικά δικαιώματα και ενεργό δράση στην κοινωνική ζωή της πόλης – κράτους. Αντίθετα, η γυναίκα ασχολιόταν αποκλειστικά με την ανατροφή των παιδιών και με τα του οίκου. Πέρα όμως, από το χρονικό κριτήριο, εξίσου σημαντικός είναι και ο εκάστοτε τόπος. Για παράδειγμα, στην Σπάρτη της ίδιας περιόδου οι γυναίκες είχαν παρόμοια δικαιώματα με τους άνδρες, είχαν κληρονομικά δικαιώματα, συμμετείχαν στο δημόσιο βίο και είχαν λόγο για την κοινωνικοπολιτική ζωή. Κατά την κλασική περίοδο η θέση της γυναίκας παρουσιάζεται δυσμενέστερη και τα δικαιώματά της ακόμα πιο περιορισμένα. Ωστόσο, κύρια πηγή αποτελεί η κατάσταση στην κλασική Αθήνα, όπου η γυναίκα ήταν περιορισμένη και πάντοτε υπό την κηδεμονία ενός άντρα, είτε του πατέρα της είτε του νόμιμου συζύγου της. Ακόμα, πηγές αποτελούν λογοτεχνικά έργα αυτής της περιόδου που σε ορισμένες περιπτώσεις η γυναίκα παρουσιαζόταν υποχείριο του άντρα και θεωρούταν ανάξια λόγου. Δεν μπορούμε λοιπόν, να έχουμε μια σαφή και απόλυτη γνώμη καθώς μπορεί να πρόκειται για προσωπικές απόψεις του εκάστοτε συγγραφέα και δεν αποκλείεται το γεγονός να εξυπηρετούν προσωπικές σκοπιμότητες. Προχωρώντας στην ιστορία θα δούμε την γυναίκα να αποκτά περισσότερες ελευθερίες και δικαιώματα, να λαμβάνει κρίσιμες αποφάσεις και να κατέχει την εξουσία. Μία τέτοια εικόνα χειραφετημένης γυναίκας συναντάται στην Αίγυπτο της ελληνιστικής περιόδου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις βασίλισσες της Αιγύπτου, όπως η Κλεοπάτρα.
Η θέση της γυναίκας από τον Μεσαίωνα μέχρι Διαφωτισμό
Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους και τον Μεσαίωνα γενικότερα, η θέση της γυναίκας δεν βελτιώθηκε αισθητά, αν και παρουσιάζεται ευνοϊκότερη από την αρχαιότητα. Οι γυναίκες περνούν τον περισσότερο χρόνο στην κατοικία τους, η μόρφωσή τους είναι περιορισμένη και παντρεύονται από μικρή ηλικία, διαφορετικά γίνονται καλόγριες. Ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να λάβουμε υπόψιν είναι και η κοινωνική τάξη. Ανάλογα το κοινωνικό στρώμα από το οποίο προέρχονται, διαφοροποιούνται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους. Για παράδειγμα, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις γυναικών που είχαν τα ηνία της εξουσίας, έχοντας βέβαια αριστοκρατική καταγωγή. Φυσικά, σε αυτές τις περιπτώσεις η γυναίκα τυγχάνει καλύτερης μεταχείρισης. Αντίθετα, στην αγροτική κοινωνία των σκοτεινών χρόνων η αντιμετώπιση του γυναικείου φύλου ήταν υποτιμητική και ταπεινωτική. Ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι και ο σκοταδισμός και η δεισιδαιμονία αυτής της εποχής που οδήγησε σε ακρότητες όπως την οδήγηση στην πυρά πολλών γυναικών, θεωρώντας τες μάγισσες. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό αυτής της εποχής αποτελεί το γεγονός ότι η γυναικεία σεξουαλικότητα θεωρούταν αμαρτία, ως αποτέλεσμα της έντονης θρησκευτικής μισαλλοδοξίας.
Μπορεί η Αναγέννηση να ήταν μια περίοδος ακμής για τις τέχνες και τα γράμματα, ωστόσο, δεν έφερε τις κοινωνικές αλλαγές που θα εξίσωναν τα δύο φύλα και θα παρείχαν περισσότερα δικαιώματα στο γυναικείο φύλο. Έτσι, κι αυτή την ιστορική περίοδο βλέπουμε τις γυναίκες πλήρως υποταγμένες στους άνδρες, είτε έχουν το ρόλο του πατέρα είτε του συζύγου, η μόρφωσή τους είναι πενιχρή, συνεχίζουν να μην έχουν πολιτικά δικαιώματα και ελευθερία λόγου. Η αρχή της αντιμετώπισης των φυλετικών ανισοτήτων, της ενεργούς δράσης των γυναικών σε όλους τους τομείς της ζωής και της καλύτερης αντιμετώπισής τους έγινε την περίοδο του Διαφωτισμού. Παρόλα αυτά, ακόμα και τότε οι γυναίκες δεν λογίζονταν ως ίσες με τους άνδρες. Σημαντικές φιγούρες του Διαφωτισμού, όπως ο Τζον Λοκ, ο Άνταμ Σμιθ και ο Ζαν – Ζακ Ρουσσώ, έκαναν λόγο για την ισότητα των φύλων. Ο Ρουσσώ διατύπωσε την άποψη ότι οι γυναίκες είναι υποδεέστερες των ανδρών και πρέπει να είναι υποταγμένες σε αυτούς. Στις ιδέες αυτές αντιτάχθηκε η Μαίρη Γουόλστονκραφτ, Αγγλίδα συγγραφέας και φιλόσοφος, υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών. Μάλιστα, στο πρωτοποριακό βιβλίο της «Η διεκδίκηση των δικαιωμάτων της γυναίκας» (1792) απαντάει στους διανοούμενους της εποχής που ήταν αντίθετοι στην εκπαίδευση των γυναικών, τονίζοντας την σημασία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του γυναικείου φύλου καθώς και την αναγκαιότητα εξάλειψης των φυλετικών ανισοτήτων. Άλλος ένας Γάλλος φιλόσοφος που εναντιώθηκε στην διαδεδομένη άποψη περί κατωτερότητας του γυναικείου φύλου ήταν ο Νικολά ντε Κοντορσέ, οποίος μάλιστα έκανε λόγο για ίσα πολιτικά δικαιώματα και για τα δύο φύλα καθώς και για καθολική εκπαίδευση. Τα σαλόνια και τα καφέ αυτής της εποχής ήταν ο πρώτος φορέας διάδοσης των ιδεών του διαφωτισμού καθώς ήταν χώροι συναθροίσεων διαφόρων ανθρώπων που συζητούσαν νέες ιδέες και φιλοσοφίες. Μέσα από αυτούς τους χώρους, ιδίως όταν είχαν πρόσβαση και γυναίκες, άρχισαν να εξαπλώνονται ευρύτερα αυτές οι απόψεις περί δικαιωμάτων της γυναίκας και ισότητας των φύλων. Άλλη μια αλλαγή αυτής της περιόδου που συνέβαλε στην βελτίωση της θέσης της γυναίκας ήταν οι αλλαγές στην τυπογραφία και τις εκδόσεις. Στο μεγαλύτερο μέρος του Διαφωτισμού οι γυναίκες χρειάζονταν γραπτή συγκατάθεση του συζύγου τους για να εκδώσουν τα γραπτά τους. Αυτό το καθεστώς άρχισε να υποχωρεί και υιοθετήθηκαν πιο εμπορικές μέθοδοι που επέτρεπαν στις γυναίκες να εκδίδουν τα γραπτά τους με μεγαλύτερη ελευθερία.
Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι με το πέρασμα των αιώνων η θέση, τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των γυναικών άλλοτε περιορίζονται και μένουν στάσιμα κι άλλοτε κάνουν βήματα προόδου και εξελίσσονται. Σαφώς, η μεγαλύτερη αλλαγή είναι αυτή που λαμβάνει χώρα κατά τον Διαφωτισμό και τα μετέπειτα χρόνια, δημιουργώντας τη βάση για το Φεμινισμό.
Το κίνημα του Φεμινισμού
Ο Φεμινισμός αποτελεί ένα κίνημα με κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές παραμέτρους που αποσκοπεί στην καταπολέμηση των φυλετικών ανισοτήτων και την διεκδίκηση των δικαιωμάτων του γυναικείου φύλου. Κάποια από τα θέματα που απασχολούν το Φεμινισμό είναι τα πολιτικά δικαιώματα, τα δικαιώματα στον εργασιακό τομέα, η σεξουαλική παρενόχληση και βία, η αυτοδιάθεση του σώματος της γυναίκας, τα στερεότυπα και οι διακρίσεις λόγω φύλου κ.ά. Σημαντική είναι η επίδραση του Διαφωτισμού και των απόψεων που διατυπώθηκαν και διαδόθηκαν αυτή την περίοδο σχετικά με την ελευθερία, την ισότητα και τα δικαιώματα του γυναικείου φύλου. Κατά τον 19ο αι., όμως, γίνεται οργανωμένο κίνημα με ορόσημο το πρώτο συνέδριο για τα δικαιώματα των γυναικών στο Seneka Falls, στη Νέα Υόρκη, το 1848 και κορυφώνεται τον 20ο αι., με πολλές χώρες μάλιστα να παραχωρούν δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ήδη από τα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα. Αυτή η περίοδος θεωρείται το πρώτο κύμα του Φεμινισμού και αφορά στοιχειώδεις διεκδικήσεις δικαιωμάτων όπως αυτό της ψήφου. Περισσότερες διεκδικήσεις συναντάμε στο δεύτερο και τρίτο κύμα Φεμινισμού, τη δεκαετία του ’60 και του ’90, αντίστοιχα. Για παράδειγμα, το δεύτερο κύμα ασχολήθηκε με θέματα όπως η οικονομική ισότητα των φύλων και δικαιώματα γυναικείων μειονοτήτων ενώ το τρίτο κύμα με θέματα όπως η βία κατά των γυναικών, τη σεξουαλική απελευθέρωση, δικαιώματα αναπαραγωγής, την υποστήριξη μονογονικών οικογενειών κ.ά.
Γυναίκες που στιγμάτισαν την ιστορία και τη λογοτεχνία
Μιλήσαμε παραπάνω για διάφορες ιστορικές περιόδους που οι γυναίκες ήταν περιορισμένες, εξαρτημένες από το αντίθετο φύλο, πολλές φορές και υποταγμένες σε αυτό, εποχές που θεωρούνταν κατώτερες, είχαν ελάχιστα ή και ανύπαρκτα δικαιώματα. Παρόλα αυτά, υπήρξαν γυναίκες ακόμα και σε αυτές τις εποχές που ήταν φεμινίστριες, κι αν αυτός ο όρος δεν τις χαρακτηρίζει όλες, ήταν σίγουρα αντισυμβατικές. Παρακάτω θα αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα γυναικών, είτε ιστορικών προσώπων είτε ηρωίδων λογοτεχνικών έργων που ξεχώρισαν και διαφοροποιήθηκαν μέσα σε πατριαρχικές κοινωνίες κι άλλαξαν τον ρου της ιστορίας και της λογοτεχνίας.
Κλεοπάτρα
Ήδη αναφέραμε μία εμβληματική ιστορική προσωπικότητα, η οποία ήταν η Κλεοπάτρα. Η Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου, ήταν η τελευταία βασίλισσα της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου κατά την Ελληνιστική περίοδο. Παρόλο που δεν ήταν σε θέση να διασώσει τη Δυναστεία των Πτολεμαίων καθώς η κοινωνικοπολιτική αστάθεια της Αιγύπτου, οι εσωτερικές διαμάχες και η διαφθορά οδήγησαν στην παρακμή και την αποδυνάμωση της χώρας πριν ακόμα ανέβει στο θρόνο, έμεινε γνωστή στην ιστορία ως μια ικανή και δαιμόνια μονάρχης. Δύο ακόμα γεγονότα που την καθιστούν διάσημη είναι οι σχέσεις της με τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο, δύο από τους ισχυρότερους άνδρες της εποχής καθώς και το τραγικό τέλος της.
Ιωάννα της Λωραίνης
Άλλη μία ιδιαίτερη φυσιογνωμία της ιστορίας που προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις παρά τη σύντομη ζωή της είναι η Ιωάννα της Λωραίνης ή Ζαν ντ’Αρκ . Σε ηλικία μόλις δεκατριών ετών είδε το πρώτο της όραμα όπου ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, η Αγία Μαργαρίτα και η Αγία Αικατερίνη την καλούσαν αν αναλάβει δράση ώστε να σώσει την Γαλλία από την κατάληψη των Άγγλων, σε μία πολύ κρίσιμη στιγμή του εκατονταετούς πολέμου και να βοηθήσει τον Κάρολο Ζ’ να επανακτήσει το θρόνο. Μετά από μερικά χρόνια και πολλές δυσκολίες που κλήθηκε να αντιμετωπίσει, κατάφερε το 1429 να πάρει την άδεια του Κάρολου ώστε να ηγηθεί μιας μικρής στρατιωτικής ομάδας για να ενισχύσει την κατάσταση στην Ορλεάνη. Η επιχείρηση στέφθηκε με επιτυχία και μέσα σε εννιά μέρες η Ιωάννα της Λωραίνης κατάφερε να άρει την πολιορκία. Μετά από τη νικηφόρα αυτή μάχη η Ιωάννα ήταν στο πλάι του Κάρολου στις μετέπειτα επιχειρήσεις του απελευθερωτικού αγώνα. Σε μία από αυτές όμως, αιχμαλωτίστηκε από στρατιώτες του δούκα Φιλίππου της Βουργουνδίας, ο οποίος την παρέδωσε τους Άγγλους. Η Ζαν ντ’Αρκ καταδικάζεται από την Εκκλησία, και είναι πλέον πολύ κοντά στο άδοξο τέλος της αφού καταδικάστηκε να καεί ζωντανή ως αιρετική. Όταν οδηγήθηκε στην πυρά, ήταν μόλις 19 ετών. Εικοσιπέντε χρόνια μετά, αφού κέρδισε η Γαλλία τον πόλεμο, αναγνωρίστηκε η συμβολή της, με νέο εκκλησιαστικό δικαστήριο αποκαθίσταται η τιμή της, το 1909 ανακηρύσσεται οσία ενώ το 1920 η Καθολική Εκκλησία την αναγνωρίζει ως αγία.
Μαρί Κιουρί
Μία ακόμα σπουδαία προσωπικότητα με ιδιαίτερα σημαντική συμβολή στον επιστημονικό τομέα αποτελεί ηΜαρί Κιουρί. Η Μαρία Σαλώμη Σκουοντόβσκα, όπως είναι το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1867. Παρά τα δύσκολα χρόνια και τα εμπόδια που αντιμετώπισε στη ζωή της, με τον ζήλο και την ευφυΐα της κατάφερε να γίνει μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στο χώρο της επιστήμης. Στην ηλικία των έντεκα ετών έχασε τη μητέρα της από φυματίωση. Με την επίβλεψη του πατέρας της μελετούσε φυσική και μαθηματικά και κατάφερε να τελειώσει το λύκειο με εντυπωσιακές επιδόσεις. Εκείνη την εποχή, απαγορευόταν η φοίτηση σε κορίτσια στα πανεπιστήμια της Πολωνίας κι έτσι παρακολουθούσε μαθήματα στο «Ιπτάμενο Πανεπιστήμιο», ένα παράνομο πανεπιστήμιο στη Βαρσοβία. Θέλοντας όμως, να συνεχίσει τις σπουδές της αποφάσισε να μετακομίσει στο εξωτερικό ώστε να πάρει πτυχίο από ένα ξένο πανεπιστήμιο. Λόγω της φτώχειας παράλληλα με τις σπουδές της, δούλευε ως κουβερνάντα και παιδαγωγός. Τελικά, η Μαρί Κιουρί αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο της Σορβόννης έχοντας στην κατοχή της πτυχίο μαθηματικών, φυσικής και χημείας. Το 1903 τιμάται με το βραβείο Νόμπελ για τη δουλειά της πάνω στη ραδιενέργεια και γίνεται η πρώτη γυναίκα στην ιστορία που παίρνει βραβείο Νόμπελ. Λίγα χρόνια μετά, το 1911 βραβεύεται για δεύτερη φορά με Νόμπελ, αυτή τη φορά για την ανακάλυψη δύο νέων χημικών στοιχείων, του πολώνιου και του ράδιου. Με αυτή τη βράβευση γίνεται ο πρώτος επιστήμονας που κερδίζει δύο βραβεία Νόμπελ.
Γυναίκες με έντονο χαρακτήρα, αντισυμβατικές, αντιδραστικές, με σπουδαίες πράξεις και ιστορία δεν υπάρχουν μόνο στον πραγματικό κόσμο. Τέτοιες προσωπικότητες συναντάμε και στον κόσμο των βιβλίων. Μπορεί να είναι απλώς αποκυήματα της φαντασίας αλλά και αυτές με τον δικό τους τρόπο έκαναν την διαφορά και άλλαξαν τα δεδομένα, κι αν όχι στην ιστορία, σίγουρα το κατάφεραν στη λογοτεχνία.
Αντιγόνη
Μία τέτοια επαναστατική προσωπικότητα που δεν αψηφά μόνο το αντίθετο φύλο αλλά και την εξουσία και θυσιάζεται για τα «πιστεύω» και τις αξίες της είναι η Αντιγόνη, της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή. Η Αντιγόνη θέλοντας να μείνει πιστή σε ανώτερες αξίες και να τιμήσει το νεκρό αδερφό της, εναντιώνεται σε έναν άντρα, τον Κρέοντα, ο οποίος είναι μάλιστα θείος της και βασιλιάς, ατρόμητη καθώς προδιαγράφει τον θάνατό της. Παρόλο που γνωρίζει ότι ο Πολυνείκης, ο αδερφός, απαγορεύεται να ταφεί ως προδότης, παρακούει την εντολή του Κρέοντα, ο οποίος εκπροσωπεί τον γραπτό νόμο, την επίγεια εξουσία, και είναι αποφασισμένη να τιμήσει και να ενταφιάσει τον αδερφό της υπακούοντας στον άγραφο, θείο νόμο. Στην περίπτωση της Αντιγόνης δεν μιλάμε μόνο για μία ανθρώπινη σύγκρουση αλλά και τη σύγκρουση μεταξύ του ανθρώπινου και του θεϊκού νόμου. Με τις αποφάσεις και τις πράξεις της απεικονίζεται ως ένας ισχυρός χαρακτήρας, αποφασιστική κι επαναστατική, πιστή στο θείο νόμο, γενναία και ατρόμητη ακόμα και μπροστά στο θάνατο.
Τζέιν Έιρ
Η Τζέιν Έιρ είναι ένα μυθιστόρημα της Σαρλότ Μπροντέ, γραμμένο το 1847. Η ιστορία τοποθετείται κάπου στη βόρεια Αγγλία ενώ ο δραματικός χρόνος είναι οι αρχές του 19ου αι. την περίοδο της βασιλείας του Γεωργίου Γ’ του Ηνωμένου Βασιλείου. Η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, η Τζέιν Έιρ, είναι μία απλή, αλλά έξυπνη και ειλικρινής νεαρή κοπέλα που ήδη από μικρή συναντάει πολλά εμπόδια, αντιξοότητες, κακουχίες κι αδικίες στη ζωή της. Παρόλο που έρχεται αντιμέτωπη με διάφορες καταστάσεις κι ανθρώπους, ικανούς να την περιορίσουν, καταφέρνει να διατηρήσει τον εαυτό της, την προσωπικότητα και τις αξίες της. Είναι μία αντισυμβατική, ανεξάρτητη κι αυτοδύναμη ηρωίδα και με αυτόν τον τρόπο εναντιώνεται στα πρότυπα εκείνης της εποχής για τις γυναίκες και προάγει την ισότητα των φύλων.
H θέση της γυναίκας στο σύγχρονο κόσμο
Τον αιώνα που διανύουμε η θέση της γυναίκας είναι σαφώς πιο ευνοϊκή και βελτιωμένη από όλες τις προηγούμενες περιόδους της ιστορίας. Στα περισσότερα μέρη του κόσμου οι γυναίκες έχουν ίσα πολιτικά, εργασιακά, οικονομικά δικαιώματα και τα δύο φύλα θεωρούνται ίσα από την κοινωνία. Ωστόσο, τα στερεότυπα και οι διακρίσεις με βάση το φύλο δεν εκλείπουν ιδίως σε μη ανεπτυγμένες χώρες που η πατριαρχία και ο μισογυνισμός είναι βαθιά ριζωμένα σε αυτές τις κοινωνίες. Τέτοια φαινόμενα ανισότητας και αδικίας απέναντι στο γυναικείο φύλο, όμως, συναντώνται ακόμα και σε χώρες και πολιτισμούς του λεγόμενου σύγχρονου δυτικού κόσμου. Υπάρχουν φορείς και οργανώσεις που προωθούν την ισότητα των φύλων σε όλους τους τομείς, τα δικαιώματα των γυναικών και παλεύουν για μία καλύτερη θέση της γυναίκας στην κοινωνία τόσο στην Ελλάδα, όπως η Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη για την ισότητα των φύλων.
Πηγή: https://www.maxmag.gr/politismos/istoria/i-thesi-tis-gynaikas
