Από τον Κώστα Ζουγρή
Σε καθημερινή βάση ο ανθρώπινος εγκέφαλος συγκεντρώνει ερεθίσματα από το περιβάλλον, αυξάνοντας τις γνώσεις και εμπειρίες του, ενώ αρκετοί από εμάς έχουν την ικανότητα να προχωράνε ακόμα περισσότερο και να δημιουργούν, με τις εικόνες που βλέπουν και αυτά που ακούνε, ζωγραφικούς πίνακες, τραγούδια, ποιήματα, βιβλία, κινηματογραφικές ταινίες και οτιδήποτε έχει σχέση με τις Τέχνες.
Ο χρόνος που περνάει, με κάθε λεπτό που φεύγει, δημιουργεί την ιστορία σε κάθε επίπεδο, ανεξαρτήτως αν αυτή σε κάθε περίπτωση περιλαμβάνει σημαντικά ή ασήμαντα περιστατικά.
Ενα μεγάλο μέρος από τις μουσικές συνθέσεις και τα τραγούδια που ακούμε, είναι βασισμένο είτε σε πραγματικά βιώματα του δημιουργού, πραγματικά ιστορικά γεγονότα, ή σε εμπειρίες που έζησε ο συγγραφέας ή ο δημιουργός κάποιου ποιήματος και έγιναν βιβλία, ποιήματα και στη συνέχεια τραγούδια.
Σε αρκετές περιπτώσεις, η λογοτεχνία με συγκεκριμένα έργα της έδωσε την έμπνευση στο να δημιουργηθούν κινηματογραφικές ταινίες που στη συνέχεια έγιναν και άλμπουμ ή τραγούδια στον χώρο της μουσικής, ενώ σε λίγες περιπτώσεις έχει συμβεί και το αντίστροφο, δηλαδή το να δώσουν αφορμή κάποια τραγούδια στο να γίνουν κινηματογραφικές ταινίες.
Λογοτεχνία και κινηματογράφος είναι αφηγηματικές τέχνες και είναι ορθό κατά τη γνώμη μου το να δανείζεται ο κινηματογράφος πολλά εκφραστικά στοιχεία από τη λογοτεχνία.
Το ίδιο αυτονόητη είναι και η σχέση μεταξύ μουσικής και λογοτεχνίας, μια και οι δύο τέχνες απαιτούν καλλιτεχνική ευαισθησία.
Εχω αναφέρει σε παλαιότερο άρθρο έργα του μεγάλου βρετανού ποιητή και συγγραφέα William Shakespeare που έγιναν κινηματογραφικές ταινίες, αλλά παράλληλα και σημαντικά μουσικά έργα, ή μεμονωμένα τραγούδια, όπως ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, που έχει οδηγήσει στη δημιουργία δεκάδων τραγουδιών στον χώρο της ποπ και ροκ μουσικής και αναρίθμητων έργων στον χώρο της κλασικής μουσικής, όπερες, χώρος στον οποίο έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 24, με πιο γνωστές αυτή του Gounod από το 1867, του Bellini με τον τίτλο Ι Capuleti e i Montecchi, η δραματική συμφωνία του Berlioz, Romeo et Juliette, μπαλέτα όπως αυτό του Prokoviev, το έργο του Tchaikovsky κ.ά.
Ακόμα μεγαλύτερη είναι η απήχηση που είχε το έργο του Shakespeare στον κινηματογράφο, όπου είναι μάλλον αυτό με τις περισσότερες κινηματογραφικές μεταφορές. Το 1936 το μετέφερε στην οθόνη ο George Cucor, το 1968, ο Franco Zeffirelli, το 1996, ο Baz Luhrmann, ενώ και η ιστορία τού West Side Story είναι σύγχρονη μεταφορά του έργου τού Shakespeare.
Αλλοι συγγραφείς με μεγάλη απήχηση παράλληλα σε κινηματογράφο και μουσική είναι η Emily Bronte με τα Ανεμορδαμένα ύψη, το γοτθικό μυθιστόρημα που έγινε αρκετές φορές κινηματογραφική ταινία, κάνοντας περισσότερη γνωστή την ιστορία της Κάθι, την οποία τραγούδησε με ξεχωριστό τρόπο η Kate Bush, στην πρώτη της επιτυχία, με τίτλο Wuthering Heights, το 1978.
Τα Σταφύλια της οργής (Grapes Of Rath) του John Stainbeck έγιναν πετυχημένη κινηματογραφική ταινία από τον John Ford το 1940, με πρωταγωνιστή τον Henry Fonda, και ο κεντρικός ήρωας Tom Joad, τραγούδι από τον Bruce Springsteen, με τίτλο The Ghost Of Tom Joad.
Το 1984, του George Orwell, έγινε ταινία από τον Michael Radford, με πρωταγωνιστές τους John Hurt και Richard Burton, ενώ από τις πολλές μεταφορές του στη μουσική αναφέρω αυτή του David Bowie με το ομώνυμο τραγούδι.
Ενα άλλο έργο του Orwell που έγινε κινηματογραφική ταινία είναι Η φάρμα των ζώων, που παίχτηκε το 1954 σαν ταινία κινουμένων σχεδίων. Στη μουσική, το έργο του Orwell επηρέασε τους Pink Floyd στο άλμπουμ τους Animal.
Ενα άλλο βιβλίο με μεγάλη απήχηση στον χώρο της μουσικής και παράλληλα εντυπωσιακή παρουσία στις κινηματογραφικές οθόνες, είναι το Lord Of The Rings του J. R. R. Tolkien, που μεταξύ άλλων έχει επηρεάσει και τους Led Zeppelin στο να γράψουν τα τραγούδια τους Over The Hills And Far Away, Misty Mountain Hop, The Battle Of Evermore και Ramble On.
Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων του Lewis Carroll έχει επίσης μεγάλη απήχηση στον χώρο της μουσικής, με παρουσία σε δεκάδες τραγούδια, όπως τα White Rabbitt των Jefferson Starship, Alice In Woderland-Neil Sedaka, The Queen Of Hearts-Dave Edmunds.
Από τις πολλές κινηματογραφικές μεταφορές της Αλίκης πιο πρόσφατη είναι αυτή του Tim Burton, με πρωταγωνιστή τον Johnny Depp.
Το μυθιστόρημα του Ernest Hemmingway Για ποιον κτυπά η καμπάνα (1940) ως ταινία χάρισε το Οσκαρ δεύτερου ρόλου στην Κατίνα Παξινού, το 1943, και ως τραγούδι ήταν από τα πιο πετυχημένα των Metallica, For Whom The Bells Tolls (1985) από το άλμπουμ Ride The Lightning.
Η Οδύσσεια και η Ιλιάδα του Ομήρου έχουν εμπνεύσει επίσης πολλούς συνθέτες, ενώ συχνές είναι και οι κινηματογραφικές ταινίες που βασίζονται σ' αυτά τα ομηρικά έπη, για τα οποία υπάρχει παλαιότερη αναφορά μου και σύντομα έχω προγραμματίσει να υπάρξει και κάποιου είδους συνέχεια.
Το ταξίδι στο κέντρο τής Γης τού Ιουλίου Βερν έχει γίνει αρκετές φορές κινηματογραφική ταινία, όπως το 1959 στην ταινία τού Henry Levin, με πρωταγωνιστή τον James Mason.
Το 1974, ο Rick Wakeman, πρώην οργανίστας των Yes, κυκλοφόρησε το ολοκληρωμένο έργο του Journey Through The Center Of The Earth.
Ο Ξένος (1942) του Albert Camys έγινε κινηματογραφική ταινία το 1967 από τον Lucchino Visconti και έχει εμπνεύσει το συγκρότημα των Cure στην πρώτη μεγάλη επιτυχία τους Killing An Arab (1978).
El Ingenioso hidalgo Don Quijote de la Mancha είναι ο τίτλος του μυθιστορήματος του Miguel de Cervantes που έγινε πολλές φορές κινηματογραφική ταινία, όπως το 1972, με πρωταγωνιστές τους Peter Ο'Toole και Sophia Loren, ενώ εκτός από το τονικό ποίημα Don Quixote του Richard Strauss και τις πολλές μεταφορές του στον χώρο της κλασικής μουσικής, έγινε και πετυχημένο μιούζικαλ με τον τίτλο Man Of La Mancha το 1965.
Το μυθιστόρημα του Γάλλου Gaston Leroux Το φάντασμα της όπερας έχει μεταφερθεί αρκετές φορές σε κινηματογράφο και θέατρο, με πιο σημαντική ίσως την ταινία του βωβού κινηματογράφου του 1925, με πρωταγωνιστή τον Lon Chaney Sr. και τη μεταφορά του ως μιούζικαλ το 1986 από τον Andrew Lloyd Webber, που έγινε και ταινία το 2004.
Από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, Ο Μετρ και η Μαργαρίτα του Mikhail Bulgakov, εκτός από διάφορα κλασικά έργα, έχει επηρεάσει και τους Rolling Stones στο να γράψουν το Sympathy For The Devil. Στον χώρο του κινηματογράφου έγινε επίσης αρκετές φορές ταινία και ακόμα περισσότερη απήχηση είχε στην τηλεόραση ως τηλεοπτική σειρά.
Ο ήρωας του Mark Twain στο βιβλίο του Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ, εκτός από τις συχνές κινηματογραφικές μεταφορές του, έγινε και τραγούδι από το συγκρότημα των Rush.
Τέλος, η κλασική ιστορία του Herman Melville Moby Dick έχει επηρεάσει, μεταξύ άλλων, τους Led Zeppelin στο ομώνυμο τραγούδι τους, ενώ πετυχημένη ήταν και η κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος από τον John Huston το 1956, με πρωταγωνιστή τον Gregory Peck στον ρόλο του Captain Ahab.
Τα λογοτεχνικά έργα που έχουν επηρεάσει παράλληλα κινηματογράφο και μουσική είναι σίγουρα πάρα πολλά και δεν μπορούν να αναφερθούν όλα στον διαθέσιμο χώρο, αλλά σίγουρα μπορείτε να ανατρέχετε σε παλαιότερες αναφορές μας αλλά και σε αυτές που θα δημοσιευθούν στο μέλλον.
