Παράξενο φρούτο - Η αρχή έγινε, υπό τον απόηχο των ταραχών στις ΗΠΑ

Από από τις 4 στις 5, 07-07-2020 SHARES

Από τον Θοδωρή Φαχουρίδη

Η αρχή έγινε, υπό τον απόηχο των ταραχών στις ΗΠΑ, με την ανάρτηση για το τραγούδι διαμαρτυρίας από την Beyonce, το black parade, https://www.apotis4stis5.com/news-f/44645-black-parade-beyonce, που έδωσε την αφορμή για να σας προτείνω δέκα ακόμα τραγούδια διαμαρτυρίας. Ακολούθησε η ανάκληση από το παρελθόν μιας άλλης ανάρτησης, https://www.apotis4stis5.com/themata-f/26268-90-s, του Μ.Σκ., για τον εκπληκτικό και πρόωρα χαμένο Jeff Buckley και συγκεκριμένα η αναφορά στην εμφάνισή του στο νεοϋορκέζικο Sin-é και ειδικά στο εμπλουτισμένο Live at Sin-é: (Legacy Edition), του 2003. Ο Γιάννης έδωσε το τελειωτικό χτύπημα με το υπέροχο αφιέρωμα στον νομπελίστα Bob Dylan. Στην εισαγωγή του, https://www.apotis4stis5.com/news-f/44758-pente-ekpompes-peninta-tragoydia-tou-dilan, έπαιξε ένα απόσπασμα από τις μυθικές για μένα εκπομπές του, την σειρά των Theme Time Radio Hour με τα 101 επεισόδιά τους, που για τρία χρόνια έδειξαν το εύρος των επιρροών του και των γνώσεων του κύριου Ζίμμερμαν, αλλά και την μοναδική τέχνη της παρουσίασης που κατέχει.

Κάπως έτσι, συνεργιστικά, τα παραπάνω έδειξαν το δρόμο για την εκπομπή Νο 82, του τραγουδοποιού από τη Μινεσότα που βγήκε στον αέρα για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2008. Μια εκπομπή που είχε και ελληνικό ενδιαφέρον αφού για το θέμα, που ήταν τα φρούτα, κάπου στο 9^ο λεπτό ανέφερε το συμβολισμό του μήλου στην αρχαία Ελλάδα στην πρόταση γάμου. Στον επίλογο λοιπόν αυτού του επεισοδίου παίζει την Lady Day και το τραγούδι που το περιοδικό Time το 1999 το ονόμασε τραγούδι του αιώνα, λίγο πριν ο 20oς αποτελέσει παρελθόν. Πως θα μπορούσε να μην έχει επηρεάσει τον τραγουδιστή διαμαρτυρίας ένα τραγούδι όπως το Strange Fruit, περί αυτού ο λόγος.

Η ιστορία πίσω από το τραγούδι

Το κουβάρι της ιστορίας μας πάει στην καρδιά των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής. Πιο συγκεκριμένα στην περιοχή των μεγάλων λιμνών, στην μεσο-δυτική πολιτεία της Ιντιάνα. Το ημερολόγιο δείχνει 7 Αυγούστου 1930. Η ζέστη της νύχτας βασανίζει τους εικοσιτέσσερις περίπου χιλιάδες κατοίκους της πόλης του Μάριον και συντονίζεται με την πόλη που σιγοβράζει εδώ και μια μέρα και από έναν άλλο λόγο. Ένας νεαρός λευκός εργάτης κατά τη διάρκεια μιας κλοπής έχει πυροβοληθεί, θα υποκύψει στα τραύματά του στο νοσοκομείο, ενώ η φιλενάδα του ισχυρίστηκε ότι βιάστηκε κάτι που θα το αναιρέσει η ίδια μετέπειτα.

Η αστυνομία ανεβάζει το θερμόμετρο ακόμη περισσότερο ανεμίζοντας το αιματοβαμμένο πουκάμισο του νεκρού, Κλώντ Ντίτερ στα κεντρικά γραφεία της. Συλλαμβάνει μια παρέα τριών αφροαμερικάνων, τους 18χρονους Thomas Shipp και Abraham Smith και τον δεκαεξάχρονο James Cameron.

Ένα εξαγριωμένο πλήθος άνω των τεσσάρων χιλιάδων πολιορκεί κυριολεκτικά τη φυλακή οπλισμένο με σχοινιά, σφυριά και λοστούς διψώντας για αυτοδικία. Οι αρχές που αργότερα κατηγορήθηκαν στο πρόσωπο του σερίφη της κομητείας του Γκραντ για ολιγωρία, και αθωώθηκαν μαζί με πρωτεργάτες της οργής, παρατηρούν καθώς ο Thomas Shipp δολοφονείται εντός της φυλακής. Το μίσος είναι σα φουσκωμένο ποτάμι και έτσι παρόλα αυτά οδηγείται με τον Smith και σε λυντσάρισμα. Ο Cameron με τη θηλιά στο λαιμό σώζεται την τελευταία στιγμή από το θάνατο και τον επιστρέφουν στη φυλακή για να δικαστεί μετέπειτα. Θα καταδικαστεί ως συνεργός σε ότι προηγήθηκε του φόνου. Τα δύο αγόρια σέρνονται ένα οικοδομικό τετράγωνο μακριά από τη φυλακή και κρεμιούνται σε έναν σφένδαμο του προαυλίου του δικαστηρίου της κομητείας. Στην προσπάθεια του να αποφύγει ο Smith την κρεμάλα θα του σπάσουν τα χέρια, επανατοποθετώντας τη θηλιά στο λαιμό του. Το θέαμα απολαμβάνουν άντρες, γυναίκες και παιδιά, κάποιοι μοιράζονται τα ρούχα των θανόντων για να ξαναζήσουν την ανατριχίλα της ντροπής. Τη σκηνή αποθανατίζει ο τοπικός φωτογράφος Lawrence Henry Beitler, καθώς τα πτώματα παρέμεινα εσκεμμένα πάνω στο δέντρο προς παραδειγματισμό.

Είναι αυτή η φωτογραφία που θα πέσει στο χέρια ενός λευκού εβραίου από το Μπρονξ της Νέας Υόρκης, του Άμπελ Μέροπολ. Ο ίδιος δεν είχε παρευρεθεί ποτέ σε λιντσάρισμα και παρότι αυτή η πρακτική αυτοδικίας με το νόμο του Λυντς στα τέλη του ’30 είχε αρχίσει να ατονεί η θέαση της φωτογραφίας σύμφωνα με τα λεγόμενά του τον στοίχειωσε για μέρες. Το 1937 ο δάσκαλος, ποιητής και ακτιβιστής εκδίδει το ποίημα καρπό της φωτογραφίας, με αρχικό τίτλο «Πικρό Φρούτο», σε μια έκδοση της ένωσης εκπαιδευτικών, με το ψευδώνυμο Lewis Allan .

Ο ίδιος θα ντύσει με νότες το ποίημά του και θα το παρουσιάσει αρχικά σε συνδικαλιστικές συνευρέσεις. Με τη συνδρομή της αφροαμερικανίδας τζαζ τραγουδίστριας Laura Duncan το τραγούδι θα ακουστεί και στο Μάντισον Σκουερ Γκάρντεν. Είναι εκεί που κατά πάσα πιθανότητα το άκουσε για πρώτη φορά ο floor manager του τζαζ κλαμπ Café Society και μίλησε για το τραγούδι στον ιδιοκτήτη του καταστήματος, τον Barney Josephson. Το Café Society μόλις είχε ανοίξει τις πόρτες του το 1938 και θα λειτουργήσει για δέκα χρόνια. Σε αντίθεση με το φημισμένο Cotton Club εξυπηρετούσε αδιακρίτως λευκούς και αφροαμερικάνους πελάτες.

Η ερμηνεία της Holiday

Ο ίδιος ο Μέροπολ παρουσίασε τη σύνθεση στην τραγουδίστρια. Αν και αυτή όπως και ο δημιουργός δεν είδε ποτέ λιντσάρισμα, της έφερε μνήμες των συνθηκών που πέθανε ο πατέρας της, που του αρνήθηκε η εισαγωγή σε νοσοκομείο του Τέξας, κάτι που σίγουρα έπαιξε ρόλο στην ερμηνεία της. Οι πρόβες κράτησαν τρεις εβδομάδες και όταν ολοκληρώθηκαν στήθηκε το σκηνικό που θα παρουσιαζόταν το κομμάτι.

Σαν μια ιεροτελεστία θα έκλειναν όλα τα φώτα του κλαμπ, το προσωπικό θα σταματούσε να εξυπηρετεί και ο μοναδικός προβολέας θα λούζει μόνο το πρόσωπο της ερμηνεύτριας, που σε στάση προσευχής, με κλειστά μάτια θα δημιουργεί έναν μουσικό θρύλο, μεταμορφώνοντας το τραγούδι με την ερμηνεία της σε αυτό που ο Ahmet Ertegun της Atlantic Records χαρακτήρισε ως «κήρυξη πολέμου/η αρχή του κινήματος για τα δικαιώματα των μαύρων». Το τραγούδι έκλεινε την παράσταση, δεν θα υπήρχε encore και όταν τα φώτα θα άνοιγαν η Holiday θα είχε αποχωρήσει από τη σκηνή. Έτσι οι θαμώνες θα μείνουν αποσβολωμένοι με το σφίξιμο που προκαλεί στο στομάχι όταν η 24χρονη ερμηνεύει τον στίχο για την αντίθεσης της γλυκιάς μυρωδιάς της μανόλιας με αυτή της φλεγόμενης σάρκας…

Όπως και έγινε. Στην αυτοβιογραφία της θα πει ότι την πρώτη φορά που το τραγούδησε νόμιζε ότι είχε γίνει κάτι λάθος. Το τραγούδι τελείωσε και επικράτησε απόλυτη σιωπή … μέχρι να ξεκινήσουν δειλά – δειλά τα χειροκροτήματα που στο τέλος έπνιξαν το μαγαζί. Ένα σκηνικό που θα επαναλαμβανόταν κάθε βράδυ.

ο 1938 η Holiday είχε ήδη στο ενεργητικό της δεκαπέντε top 10 επιτυχίες, These Foolish Things (Remind Me of You), The Way You Look Tonight, I'm Gonna Lock My Heart, Carelessly. Όμως το Strange Fruit, που είχε και η ίδια ενδοιασμούς για να το ερμηνεύσει, έμελε να γίνει η μεγαλύτερή της. Στις 20 Απριλίου του 1939 η εμβληματική κυρία της τζαζ, Eleanora Fagan όπως είναι το πραγματικό της όνομα, θα μπει με την οχταμελή ορχήστρα του Café Society και με ειδική άδεια «δανεισμό» μιας μόλις ημέρας από τη μαμά Columbia, που της αρνήθηκε να το ηχογραφήσει, στο στούντιο της Νεοϋορκέζικης εταιρείας Commodore Records για να γράψει το κομμάτι. Σχεδόν λυπάμαι τον ιδιοκτήτη της εταιρείας, Milt Gabler, θείος του ηθοποιού Bill Crystal και κυρίως ο παραγωγός δεκαπέντε χρόνια μετά έναν άλλο Απρίλιο του Rock Around The Clock, που ίσως δεν είχε άλλη επιλογή. Mετά τον οδοστρωτήρα της προσωπικής acapella ακρόασης του παράξενου φρούτου από την Holiday, o εγκέφαλός του μην αντέχοντας την ένταση απλά έδωσε το μήνυμα για τα δάκρυα…

Πάνω όμως από όρους επιτυχίας, η οποία δεν ήρθε εύκολα για το τραγούδι, με ραδιοφωνικούς σταθμούς, promoters και κλαμπ να αντιστέκονται σε συνδυασμό με απειλές για την ίδια, οι στίχοι με αυτή τη σοφά λιτή ερμηνεία και ενορχήστρωση είναι ασύγκριτα μεγαλύτερου ειδικού βάρους. Γι’ αυτό και η επιρροή του αποτελέσματος εδώ και 80 χρόνια στα κινήματα για εν γένει φυλετική ισότητα, όχι μόνο στη γη των ελευθέρων και την πατρίδα των γενναίων αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι μεγάλη…

Το βρετανικό περιοδικό Q σε μια ειδική έκδοση το 2003 το είχε τοποθετήσει στα δέκα τραγούδια που άλλαξαν τον κόσμο. Στην πολύ αυτή ενδιαφέρουσα λίστα με 100 συνθέσεις, παρατηρώ ότι δε βρίσκεται άλλο τραγούδι διαμαρτυρίας να προηγείται από το κομμάτι της Holiday.

https://www.youtube.com/watch?v=U-EhtNjUJAU

Οι διασκευές

Μια ακόμη αφορμή ήταν και η πρόσφατη ερμηνεία από την αγαπημένη φωνή της Bettye LaVette και τον δίσκο της Blackbirds. Πάλι μπαίνει ο νομπελίστας στο κάδρο αφού ο προηγούμενος δίσκος της ήταν με διασκευές του, https://apotis4stis5.com/news-f/34705-albums-2018.

https://www.youtube.com/watch?v=ErJGO2KFjf0

Beth Hart & Joe Bonamassa (LP: Live In Amsterdam - 2014)