Νίκος Πορτοκάλογλου: Δεν ξέχασα το μπούλινγκ που μου έκαναν κάποιοι αριστεροί. Να μη χαθεί από ασιτία ο πολιτισμός,

Νίκος Πορτοκάλογλου: Δεν ξέχασα το μπούλινγκ που μου έκαναν κάποιοι αριστεροί. Να μη χαθεί από ασιτία ο πολιτισμός,

Είναι εξαιρετικός συνομιλητής. Με απόψεις στέρεες, με ενσυναίσθηση για τους γύρω του και, κυρίως, με χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Του ζήτησα να μιλήσουμε για τη δύσκολη συγκυρία της πανδημίας, για τις αναταράξεις που προκαλεί έξω μας αλλά και εντός μας. Κουβεντιάσαμε και για άλλα. Ή, μάλλον, για άλλους: για τους ανθρώπους του, το σύμπαν του. Για την κόρη του, τη Θάλεια, που είναι ψυχολόγος. «Είναι ένα θαύμα να βλέπεις το παιδί σου να μεγαλώνει, να βρίσκει τον δικό του στόχο, να δουλεύει σκληρά και να τα καταφέρνει. Να σε εκπλήσσει και να σου μαθαίνει καινούργια πράγματα», λέει ο Νίκος Πορτοκάλογλου. Για τον γιο του, τον Λευτέρη, που έχει διαλέξει τον δρόμο του μουσικού. «Εχει πολύ ταλέντο και πολύ πάθος, ελπίζω να δείξει και το πείσμα, την αντοχή και την επιμονή που χρειάζεται γι’ αυτή την τρελή δουλειά». Αλλά και για τη σύζυγό του, Μαρίνα. «Χωρίς εκείνη... ένας αλήτης θα ’μουνα, θα ’χα καταστραφεί...», λέει γελώντας.

– Πώς φαντάζεστε τη ζωή μας μετά την πανδημία;
– Δεν έχω ιδέα. Διαβάζω δεκάδες άρθρα –από γιατρούς, οικονομολόγους, πολιτικούς αναλυτές, ψυχολόγους– και μπερδεύομαι ακόμη περισσότερο. Καθένας κάνει τις προβλέψεις του και έχει τη θεωρία του. Το μόνο σίγουρο είναι πως θα ζήσουμε πολύ καιρό παρέα με τον ιό. Θα αργήσουμε να αγκαλιαστούμε ξανά, να φάμε έξω με φίλους, να ταξιδέψουμε, να δουλέψουμε όπως πριν. Θα αργήσουμε να επιστρέψουμε στη ζωή που ξέραμε. Και κάποιες δουλειές δυστυχώς θα πάθουν ανεπανόρθωτη ζημιά. Μεταξύ αυτών και η δική μας. Η καλλιτεχνική κοινότητα είναι σε μεγάλο κίνδυνο.

– Βλέπετε από την πλευρά τής κυβέρνησης διάθεση για ουσιαστική στήριξή σας; Ακούσατε τα μέτρα που ανακοίνωσε η υπουργός Πολιτισμού;
– Επί της ουσίας δεν άλλαξε τίποτα. Eίμαστε οι πρώτοι που κλείσαμε και, απ’ ό,τι φαίνεται, θα είμαστε οι τελευταίοι που θα ανοίξουμε. Γι’ αυτό πρέπει το υπουργείο Πολιτισμού να πάρει ιδέες από όσα γίνονται στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Αγγλία και αλλού. Δεν λέω να δώσει μισθό στους καλλιτέχνες 2.500 λίρες, όπως στην Αγγλία, μέχρι να αρχίσουν ξανά οι συναυλίες και οι θεατρικές παραστάσεις. Είμαστε πολύ πιο φτωχή χώρα. Αλλά να μιλήσει η κ. Μενδώνη με καλλιτέχνες, διοργανωτές και οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης για να βρεθούν λύσεις. Ζούμε κάτι πρωτόγνωρο και χρειάζονται τολμηρές ενέργειες. Μπορεί, για παράδειγμα, να ζητήσει ένα νέο ΕΣΠΑ για τον πολιτισμό, για να ενισχυθούν με δίκαιο τρόπο οι χιλιάδες άνθρωποι που δουλεύουν στον χώρο μέχρι να ομαλοποιηθεί ξανά η ζωή μας. Μπορεί να δώσει οδηγία σε ραδιόφωνα και κανάλια να στηρίξουν το εγχώριο τραγούδι, όπως κάνουν πολλές ευρωπαϊκες χώρες. Καλά τα μουσεία και ο πολιτισμός των προγόνων μας, αλλά ας ασχοληθούμε και λίγο με τον ζωντανό πολιτισμό μας. Πριν τον χάσουμε από ασιτία. Τα τραγούδια και οι μουσικές μάς συντροφεύουν και μας εμψυχώνουν όταν τα βρίσκουμε δύσκολα. Ας δείξει και η πολιτεία εμπράκτως με τη σειρά της πως μας στηρίζει και μας εμψυχώνει. Και να μπουν πιο δίκαια κριτήρια για το επίδομα. Κανείς από τους συνεργάτες μου –μουσικούς, ηχολήπτες, φωτιστές– δεν μπορεί να το πάρει. Χρειάζονται διορθωτικές κινήσεις. Για να μη λέμε, όμως, μόνο τα στραβά, μακριά από μένα η μικροψυχία: το κράτος μας σε αυτή τη φάση έδειξε για πρώτη φορά εντυπωσιακά αντανακλαστικά και προστάτευσε τους πολίτες του από την επιδημία. Εβαλε τους ανθρώπους πάνω από τους αριθμούς και κέρδισε ένα ηθικό πλεονέκτημα στην πράξη και όχι στα λόγια. Κέρδισε κατά ένα μεγάλο μέρος τη χαμένη εμπιστοσύνη του πολίτη.

– Υπάρχουν στιγμές που ο εύλογος φόβος τον οποίο όλοι αισθανόμαστε γίνεται πανικός;
– Ναι, όταν αναρωτιέμαι πότε θα ξαναδουλέψουμε. Συζητιέται στον χώρο μας ότι αυτό θα συμβεί την άνοιξη του ’21. Είναι τρομακτικό όχι μόνο για τους μουσικούς αλλά και για ηθοποιούς, σκηνοθέτες, χορευτές, σκηνογράφους, ηχολήπτες, φωτιστές και πολλούς άλλους. Φόβος για την αρρώστια δεν πρόλαβε να με πιάσει γιατί κλείστηκα στο στούντιό μου και έπεσα με τα μούτρα στη δουλειά. Ηχογραφώ όλες τις ιδέες που είχα τα τελευταία χρόνια και δεν προλάβαινα να τις δουλέψω γιατί ήμασταν συνέχεια στον δρόμο. Μπορεί να είναι και η άμυνά μου απέναντι σε αυτό που συμβαίνει να δουλεύω από το πρωί ώς το βράδυ.

– Τα τραγούδια που γράφετε αυτή την περίοδο είναι φωτεινά ή σκοτεινά;
– Σκοτεινοφωτεινά, όπως πάντα. Οταν είμαι σε φάση που γράφω, δεν μπορώ να μιλήσω για τα τραγούδια μου. Είμαι σαν υπνωτισμένος και το απολαμβάνω. Αν αρχίσω να μιλάω για αυτά και να τα αναλύω, νιώθω πως θα λυθούν τα μάγια. Θα τελειώσει το παραμύθι και θα ξαναγυρίσω στον βαρετό εαυτό μου.

– Εχετε μιλήσει δημοσίως για τις κρίσεις πανικού που είχατε στο παρελθόν. Πού βρίσκει ο άνθρωπος τη δύναμη από το σκοτάδι να βγει ξανά στο φως;
– Σε ένα οποιοδήποτε γεγονός που θα τον κάνει να πιστέψει ξανά πως η ζωή αξίζει τον κόπο. Μπορεί να είναι μια κουβέντα από ένα φίλο, ένα χάδι, ένα τραγούδι, μια φωτογραφία, μια ζωγραφιά, η γάτα ή ο σκύλος σου ή ένα λουλούδι που ανθίζει ξαφνικά στη βεράντα σου. Επίσης, κινητήρια δύναμη είναι η περιέργεια γι’ αυτό που υπάρχει πιο πέρα. Η δίψα. Τα ερωτήματα που μένουν αναπάντητα. Οπως λέει ο Γκράχαμ Γκριν, όσο δεν είμαστε σίγουροι, είμαστε ζωντανοί.

– Πώς μεγαλώνει ένας ροκάς;
– Οπως όλοι. Τα μαλλιά ασπρίζουν και πέφτουν, η μέση σου πονάει, ο δρόμος μπροστά σου λιγοστεύει. Αυτό που μας σώζει είναι να κρατάμε ζωντανή τη σχέση με το παιδί μέσα μας και ταυτόχρονα να ενηλικιωνόμαστε διαρκώς. Κι έπειτα... σιγά τον ροκά! Ενα παιδί ήμουν που αγάπησε το ροκ εν ρολ, αλλά και τα ρεμπέτικα, τα μπλουζ, τα λαϊκά, τον Χατζιδάκι, τον Σαββόπουλο, τον Κοέν, τον Ρότα, τον Σατί. Απλώς, επειδή τα πρώτα ακούσματα της εφηβείας που μου έβαλαν στην καρδιά το σαράκι του μουσικού ήταν οι Beatles, οι Rolling Stones και ο Χέντριξ, μου έμεινε μέχρι τώρα το κουσούρι: η τρέλα για την ηλεκτρική κιθάρα. Αυτή ήταν το όχημα για να ταξιδέψω και να πω την ιστορία μου.

– Το μπούλινγκ που υποστήκατε τα τελευταία χρόνια από μέρος της Αριστεράς το έχετε ξεχάσει;
– Δεν είμαι άγιος. Ο άγιος συγχωρεί ακόμη και όσους δεν ζητούν συγχώρεση και προσεύχεται γι’ αυτούς. Προφανώς και δεν έχω ξεχάσει, αλλά καμιά φορά αναρωτιέμαι πώς να αισθάνονται σήμερα όσοι θέλησαν να απαξιώσουν εμένα και ολόκληρη τη διαδρομή μου επειδή απλώς διαφωνούσα με τις απόψεις τους. Το να διαφωνείς με κάποιον πολιτικά είναι υγεία και δημοκρατία. Το να επιχειρείς να τον αποδομήσεις συνολικά επειδή διαφωνεί με τη δική σου απόλυτη αλήθεια, είναι αρρώστια και φασισμός. Υπήρξαν στιγμές που όλο αυτό το βίωσα σαν μια οξεία δηλητηρίαση. Με σωματικά συμπτώματα μερικές φορές. Οχι μόνο λόγω των προσωπικών επιθέσεων εναντίον μου. Μιλώ για το διχαστικό κλίμα και τη μισαλλοδοξία που κάποιοι επέβαλαν στον δημόσιο λόγο, στα σόσιαλ μίντια. Το παρήγορο είναι ότι αυτό δεν συνέβη με το σύνολο των ανθρώπων της Αριστεράς, σωστά το είπατε. Θα έλεγα μάλιστα σήμερα, με την απόσταση του χρόνου, ότι η ειρωνεία είναι πως οι παλιοί, μπαρουτοκαπνισμένοι αριστεροί, που είχαν τραυματικές εμπειρίες από τον Εμφύλιο και τη χούντα, αποδείχθηκαν οι πιο μετριοπαθείς, όπως ο Τίτος Πατρίκιος, η Αλκη Ζέη, ο Δημήτρης Ραφτόπουλος, ο Σταύρος Τσακυράκης. Ευτυχώς, ο περισσότερος κόσμος δεν άντεξε αυτό το τοξικό, διχαστικό παιχνίδι, κουράστηκε και πλέον έχουμε περάσει σε μια άλλη φάση. Οσοι πάντα ήμασταν κομματικά άστεγοι, και κάποιοι μας αποκαλούσαν απαξιωτικά «ξενέρωτους κεντρώους» και «μενουμευρώπηδες», αισθανόμαστε σήμερα κάτι σαν καθυστερημένη δικαίωση. Φαντάζεσαι πώς θα ήμασταν σήμερα εκτός Ευρώπης, με Ερντογάν και κορωνοϊό;

– Το μπούλινγκ αναβίωσε πάντως πρόσφατα, με την Πρωτοψάλτη...
– Με αφορμή την ωραία πρωτοβουλία που πήρε η Αλκηστις, κάποιοι προσπάθησαν να ακυρώσουν μια γενναιόδωρη πράξη λόγω μιας επικοινωνιακής αστοχίας για την οποία δεν ευθυνόταν σαφώς η ίδια. Πάλι, δηλαδή, ήθελαν να χωριστούμε σε καλούς και σε κακούς, σε επαναστάτες και σε προδότες.

«Ηχογραφώ όλες τις ιδέες που είχα τα τελευταία χρόνια και δεν προλάβαινα να τις δουλέψω γιατί ήμασταν συνεχώς στον δρόμο. Μπορεί να είναι και η άμυνά μου απέναντι σε αυτό που συμβαίνει να δουλεύω από το πρωί ώς το βράδυ», λέει ο Νίκος Πορτοκάλογλου.

Ο Λαυρέντης

– Τον θάνατο του Λαυρέντη τον έχετε χωνέψει;
– Δεν τον έχω χωνέψει. Μου λείπουν οι κουβέντες μας, το γέλιο του, η φωνή και η δύναμή του στη σκηνή. Πίσω από τη βροντερή φωνή και τις επαναστατικές εκρήξεις του έκρυβε μια σπάνια ευαισθησία και γλυκύτητα. Τώρα που το σκέφτομαι, διαφωνούσαμε πολιτικά, αλλά αυτό δεν μας εμπόδισε να έχουμε μια σπουδαία συνεργασία. H διαφωνία και η αντίθεση των χαρακτήρων μας έκαναν τη συνεργασία μας πιο πλούσια και πιο δυνατή. Θεωρώ μεγάλη κατάκτηση πως είχαμε την ωριμότητα για κάτι τέτοιο. Και το κοινό συνειδητά ή ασυνείδητα το χάρηκε και το επιβράβευσε. Το είχε ανάγκη μετά τη δεκαετία του διχασμού, που λέγαμε προηγουμένως. «Να, κοίτα, αυτοί οι δύο μπορεί να διαφωνούν πολιτικά, αλλά κάνουν κάτι ωραίο μαζί. Αρα, γίνεται», σκέφτονταν. Ηταν θεραπευτικό για όλους μας. Ανακαλύπταμε ξανά τα αυτονόητα της δημοκρατίας.

Η επικοινωνία

Κουβεντιάσαμε τηλεφωνικώς, πίνοντας καφέ. Τον επόμενο διά ζώσης, ευχηθήκαμε. «Στο πάρτι των ονείρων σας, αυτό που θα κάνατε αύριο, αν όλα γίνονταν όπως πριν, ποιους θα καλούσατε;» τον ρώτησα στην τελευταία επικοινωνία μας. «Τον Μακάρτνεϊ, τον Σπρίνγκστιν, τον Κιθ Ρίτσαρντς, αλλά και τους κωμικούς που μας έκαναν παρέα στην καραντίνα: τους πρωταγωνιστές του “Big bang theory”, του “Brooklyn 99” και του “After life”. Από Ελληνες θα καλούσα πολλούς φίλους, αλλά, να, τώρα σκέφτομαι και κάποιον που πάντα ήθελα να γνωρίσω, τον Αρκά. Αυτόν τον μυστήριο ιδιοφυή τύπο που μας κάνει να κοιτάμε με έναν άλλο τρόπο μέσα μας και γύρω μας, να μελαγχολούμε και να ξεκαρδιζόμαστε εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Θα ήθελα να τον ευχαριστήσω για το σπουδαίο δώρο του: το γέλιο».

Οι σταθμοί του

1957
Γεννιέται στον Βόλο.

1969
Ο πατέρας του τού κάνει δώρο την πρώτη του κιθάρα.

1977
Πηγαίνει στον Διονύση Σαββόπουλο τα πρώτα τραγούδια του.

1982
Κυκλοφορεί ο πρώτος δίσκος των Φατμέ με παραγωγό τον Τάσο Φαληρέα.

1983
Παντρεύεται τη Μαρίνα Κατσιώτη.

1987
Γεννιέται η κόρη του, Θάλεια, και το 1998 ο γιος του, Λευτέρης.

1989
Διαλύονται οι Φατμέ.

1996
Επειτα από μια δύσκολη επταετία, επιστρέφει στο προσκήνιο με το άλμπουμ «Ασωτος υιός» (με επανεκτελέσεις τραγουδιών του από κορυφαίους συναδέλφους του).

2018
Ξεκινάει η συνεργασία του –από τις σημαντικότερες στην πορεία του– με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, στις παραστάσεις με τίτλο «Τι έχει μείνει απ’ τη φωτιά».

Πηγή: Καθημερινή, της Τασούλας Επτακοίλη