Φολκ και Λαϊκή επανάσταση: Τα φολκ των ‘60s προσέφεραν στους νέους, μια πρώτη ασφαλή επανάσταση

Φολκ και Λαϊκή επανάσταση: Τα φολκ των ‘60s προσέφεραν στους νέους, μια πρώτη ασφαλή επανάσταση

 

 

Του Tάσου Παπαναγιώτου

 

Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Αμερικανοί ξεκινούν την διστακτική αρχικά έξοδο από τις πόλεις, προς τα προάστια. Οι οικογένειες μεγαλώνουν και τα ιδανικά της ζωής, κρύβονται πίσω από έναν «άσπρο φράκτη». Στο μέσο της εθνικής εναντίωσης απέναντι στον Κομμουνισμό, μια νέα γενιά έκανε την εμφάνιση της, πολύ μεγαλύτερη και σημαντικά διαφορετική από την προηγούμενη. Οι Έφηβοι (Teenagers). Με τους εφήβους να αποτελούν ένα κυρίαρχο πλέον γκρουπ στην κοινωνία, με αγοραστική δύναμη και ως όπλο την σεξουαλική απελευθέρωση τους, οι νέοι αυτοί εν δυνάμει «ταραξίες» θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τις παραδοσιακές αμερικανικές αξίες.

 

Οι γονείς, σοκαρισμένοι και σκληραγωγημένοι από την κατάθλιψη των χρόνων του πόλεμου, επιζητούσαν την σιγουριά, επιστρέφοντας σε μια ασφαλή και σε τάξη Αμερική. Πίστευαν στην πατρίδα και στους εαυτούς τους, πεπεισμένοι πως οι θυσίες τους θα οδηγούσαν σε ένα καλύτερο μέλλον. Οι γονείς μιλούν ακόμα για «τιμή, αρετή, σταθερότητα, μονογαμία, έθνος και καθήκον», ως ενήλικες, πιστοί στον δρόμο του συντηρητισμού.

 

Τα φολκ των ‘60s προσφέρουν στους νέους, ως συμπλήρωμα του ροκ εντρολ, μια πρώτη ασφαλή επανάσταση. Καλλιτέχνες όπως ο Guthrie και ο Seeger, μπαίνουν στις μαύρες λίστες και με σημαία τιμής πλέον τα απαγορευμένα τραγούδια τους, επηρεάζουν ακόμη περισσότερο το νεανικό κοινό. Ένα κοινό, που αηδιασμένο με την φαινομενική τάξη των προαστίων και ανίκανο να συνδεθεί με την «στείρα ιδεολογία» του Κομμουνισμού (αυτή που είκοσι σχεδόν χρόνια πριν, με τις εργατικές διεκδικήσεις και τα πολιτικά δικαιώματα, είχε εμπνεύσει το πρώτο ρεύμα της φολκ επιστροφής), σύντομα θα ανακαλύψει πως το ροκ εντρολ μπορεί μεν να απελευθερώσει το σώμα, όχι όμως και το μυαλό. Με τον ιδεαλισμό της νιότης και την ανάγκη για το διαφορετικό, οι νέοι ψάχνουν για είδωλα. Κατατρεγμένες για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις φιγούρες και τραγουδιστές της επανάστασης, γίνονται οι φωνές της λογικής και χορταίνουν την πεινά για αντίδραση.

 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν δυο ρεύματα αναγέννησης του φολκ τραγουδιού σε διάστημα μικρότερο των είκοσι χρόνων, από τα τέλη του ‘30 μέχρι τις αρχές του ’60. Αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί «παραδοσιακή Αμερικανική μουσική» ερμηνευόταν πλέον διαφορετικά, μεταμορφωμένο από μια φόρμα πολιτικοποίησης, εισάγοντας ιδέες της Αριστεράς σε μεγαλύτερο, λαϊκό κοινό. Παράλληλα, είναι έντονη η προβολή αυτών των τραγουδιών, ως εναλλακτικός τρόπος πολιτιστικής έκφρασης, απέναντι στην κατασκευασμένη διασκέδαση της μουσικής βιομηχανίας. Τραγουδώντας παραστάσεις από την αληθινή ζωή, η φολκ εμφανίζεται σαν αυθεντική, λαϊκή μουσική. Έτσι απάντησε και ο Woodie Guthrie -το πρόσωπο-κλειδί και στα δυο ρεύματα της φολκ- ερωτώμενος για την έμπνευση του:

 

«Παίρνω τις λέξεις και τους ήχους μου από τους πεινασμένους – αυτοί παίρνουν τα εύσημα για όσα μουτζουρώνω στο χαρτί.»

 

Η φολκ ήταν αδύνατον να μην εκτιμηθεί σαν ένα δυνατό, κοινωνικό όπλο. Στα χρόνια του ΄30 και ’40, αυτού του είδους η πολιτική χροιά, αποδιδόταν με συνέπεια από το Κομμουνιστικό Κόμμα των ΗΠΑ (CPUSA) και τα σχετιζόμενα με αυτό γκρουπ, ενώ μέσα στο ’60, από αυτό που θα ονομαζόταν πλέον «Νέα Αριστερά». Στα χρόνια του ’30, η φολκ αποτέλεσε σε σημαντικό βαθμό επινόηση μιας αστικής ελίτ διανόησης, πλασμένη με το περιεχόμενο των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων, ως απάντηση στον εκσυγχρονισμό που βίαια θα προσπαθούσαν να επιβάλουν τα μετά την Μεγάλη Ύφεση χρόνια. Ακόμα και αν κάποιες μορφές (όπως ο Guthrie) είναι κοινές, η Αμερική του ’60 εισέρχεται σε μια μετά-μοντέρνα, προ-βιομηχανική περίοδο μεγάλης οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης, με τα νεανικά κινήματα να δραστηριοποιούνται κυρίως στο πεδίο της μέσης αστικής τάξης, μακρινό και ευνοϊκότερο από αυτό των καιρών της εργατικής ζωής του ΄30.

 

Όσο και αν τα κοινωνικά χαρακτηριστικά έπαιξαν ρόλο στο δεύτερο ρεύμα της Φολκ, είναι απαραίτητο να σταθούμε στην περσόνα του «τραγουδιστή-τραγουδοποιού», αυτή που στρώνει τον δρόμο για αποδοχή της αυθεντικότητας της μουσικής. Ένα νέο, μη εμπορικό παραγωγό, διοργανωτή συναυλιών, έναν εναλλακτικό διασκεδαστή, το βασικό συστατικό αυτού του κινήματος. Όσο δυνατό και αν ήταν το πολιτικό μήνυμα -όσο αγνός και αν ήταν ο σκοπός του- δεν θα ήταν αρκετό εάν η μουσική (και οι δημιουργοί της), δεν ήταν σε υψηλό επίπεδο. Κανείς δεν θα ήθελε να ακούσει τα τραγούδια, πόσο μάλλον να τα διαδώσει ή ακόμα περισσότερο να ταυτιστεί με το περιεχόμενο τους.

 

Με την δημοφιλία της φολκ να αυξάνει, η επιρροή της στο νεανικό κοινό της Αμερικής ακολουθεί. Σε αντίθεση με την πιο αγνή, επικεντρωμένη στο απλό συναίσθημα και την καθημερινότητα, μη πολιτικοποιημένη ευρωπαϊκή μορφή της, η αμερικανική φολκ με το οποίο ιδεολογικό χρώμα, δεσπόζει με μπαλάντες σε τσαρτ της εποχής και μπολιάζεται με το φοιτητικό πλήθος, που με τη θερμή της ηλικίας, ανταποκρίνεται στα μηνύματα. Με κιθάρες σε κοιτώνες, καφέ και αυτοσχέδιες συναυλίες, το “Revival”, η αναγέννηση της φολκ, ξεπερνά τον στόχο της εμπορικότητας, και ως αυθεντική αναζήτηση για κάτι νέο, αμφισβητεί την στειρότητα της με ήχους φτιαγμένους για τον απλό άνθρωπο, προωθώντας το πόσο εύκολα μπορεί να δημιουργήσει, να διαδώσει (και ο ίδιος) το δικό του μήνυμα.

 

woody guthrie subway

 

Με την υγειά του -μέχρι τα πρώτα χρόνια του ’60, ενεργού- Woodie Guthrie, να επιδεινώνεται, μια νέα ηγετική φιγούρα ξεπροβάλει παίρνοντας το χρίσμα του ανεπίσημου διαδόχου, του φολκ τροβαδούρου που πολλοί περίμεναν. Ο ΒobDylan γίνεται η φωνή της γενιάς του. Άλλοι επιδραστικοί ερμηνευτές με πολιτικό μήνυμα αξίζει να αναφερθούν και είναι οι Peggy Seeger, Tom Paxton, Phil Ochs, Arlo Guthrie και Joan Baez με την τελευταία, να παίζει τον ρόλο της βασίλισσας στην βασιλεία του Dylan. Τα αντιρατσιστικά της αντανακλαστικά, το δημιουργικό της πνεύμα και ο πολιτικός της λόγος, ταυτισμένος με το κίνημα των Πολιτικών Δικαιωμάτων (CivilRightsMovement) μετατρέπει μια απλή επανεκτέλεση του “WeShallOvercome”, σε κάλεσμα στον αγώνα των Αφροαμερικανών και την εξάλειψη των διακρίσεων, πολιτικών και κοινωνικών. Μαζί -και στη ζωή- με τον Dylan (1963-1965) αποτέλεσαν τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές της νέας φολκ διαδρομής, από τις υπαίθριες φοιτητικές συναθροίσεις, στην σκηνή του Newport Folk Festival to 1963.