Από το avant-garde στο new wave (1977-1979)

Από το avant-garde στο new wave (1977-1979)

Από τον Κων/νο Χρυσόγελο

(kxrysogelos@gmail.com)

Κανένα άλλο μουσικό κίνημα δεν επηρέασε τη μοντέρνα pop / rock σε τόσο καθοριστικό βαθμό, όσο το λεγόμενο "new wave", ένας όρος ο οποίος εν τούτοις αγκαλιάζει και συμπεριλαμβάνει πληθώρα τάσεων και εκδηλώσεων στον χώρο της μουσικής κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '70 (κυρίως του δεύτερου μισού της) και του '80. Ενδεικτικά μπορούμε ν’ αναφέρουμε ότι ως "new wave" χαρακτηρίστηκε τόσο η punk κίνηση που έλαβε χώρα στην Αγγλία από το 1976 και εξής, όσο και το πειραματικό κίνημα του post punk, που γέννησε μερικούς πολύ θαρραλέους δίσκους, στα τέλη της δεκαετίας του '70 και τις αρχές της αντίστοιχης του '80. Παράλληλα, όσο πραγματοποιούνταν η μετάβαση από τη μουσική των οργισμένων και καταπιεσμένων νιάτων σε αυτήν των διανοούμενων οραματιστών, η avant-garde της ηλεκτρονικής μουσικής, του θορύβου και των κιθαριστικών παραμορφώσεων προετοίμαζε το έδαφος και παρείχε κίνητρα και νεφέλες έμπνευσης.

Χωρίς υπερβολή, το 1977 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το "επαναστατικό έτος" στον χώρο των μεμονωμένων πειραματιστών που πρόσφεραν τα φώτα τους αφιλοκερδώς στους μελλοντικούς pop stars. Μεταξύ αυτών των πρωτοπόρων, συμπεριλαμβάνονται προσωπικότητες όπως ο πρώην Roxy Music, Brian Eno, o κιθαρίστας των King Crimson, Robert Fripp, ο πάλαι ποτέ glamster, David Bowie και ο ψυχολογικά διαταραγμένος, αλλά υπέρτατος προφήτης του punk, Iggy Pop. Τον τελευταίο περιμάζεψε εκείνη την εποχή από μία ψυχιατρική κλινική ο ίδιος ο Bowie, που τύγχανε μεγάλος θαυμαστής του συγκροτήματος όπου ήταν μέλος ο Iggy στα τέλη της δεκαετίας του '60 και τις αρχές του '70, τους θορυβώδεις Αμερικανούς Stooges. Όλα αυτά τα πρόσωπα, τρεις Βρετανοί και ένας Αμερικανός, θα δημιουργήσουν σειρά από δίσκους-σταθμούς που θα συντελέσουν τα μέγιστα στη διαμόρφωση του new-wave, με τον όρο εννοώντας και τα διάφορα παρακλάδια του είδους (New Romantics, Post Punk, κ.λπ.).

Πριν, όμως, ασχοληθούμε με τα έργα των προαναφερθέντων κυρίων, θα ήταν σκόπιμο να τονίσουμε την τεράστια παρακαταθήκη που άφησε ένα μουσικό κίνημα που εκδηλώθηκε στη Γερμανία, στα τέλη της δεκαετίας του '60, μέχρι τα μέσα του '70: το krautrock. To κίνημα αντιπροσωπεύουν μουσικά σχήματα που προσπαθούσαν να διαμορφώσουν μια "γερμανική" ταυτότητα στην pop μουσική, γι' αυτό απέρριπταν τις επιρροές του blues και του rock n' roll, στρεφόμενα στις δυνατότητες που προσέφεραν τα synthesizer και οι φυσικοί θόρυβοι της φύσης. Πολυποίκιλο ως προς τους καρπούς που έδωσε, το krautrock γέννησε μπάντες που επηρέασαν τόσο το punk και το post-punk (Neu!, Can, Faust), όσο -και κυρίως- την electro, την ambient και τη synth pop (Tangerine Dream, Klaus Schulze, Harmonia, Popol Vuh, Cluster, οι Neu! και πάλι, αλλά και οι χωρίς περαιτέρω συστάσεις Kraftwerk). Το krautrock, που δεν ξεπέρασε ποτέ τα όρια του underground εκτός Γερμανίας -ούτε και εντός, για να πούμε την αλήθεια-, άσκησε σημαντική επιρροή όχι μόνον στους Αγγλοσάξονες πρωτοπόρους του new wave, αλλά και σε κάποιους νεότερους καλλιτέχνες. Άρα, η επιρροή του krautrock στα σχήματα που εξέφρασαν με μαζικό τρόπο τις νέες τάσεις της pop, ήταν είτε έμμεση (φιλτραρισμένη μέσα από τους avant garde καλλιτέχνες), είτε άμεση.

Η αγγλοσαξονική εκδήλωση ενδιαφέροντος για τις νέες δυνατότητες που προσέφεραν τα synthesizer, όπως και για διάφορες άλλες μουσικές παραμέτρους που θα εξελιχθούν στον ηχητικό "κανόνα" του new wave της δεκαετίας του '80 κυρίως (π.χ. τα δυνατά drums, το στιβαρό μπάσο και οι διάφοροι εναλλακτικοί ήχοι -συμπεριλαμβανομένου και του θορύβου- που προσφέρουν τα παλιομοδίτικα blues όργανα) αρχίζει ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '70, όταν δηλαδή ο Brian Eno, ως μέλος των glamsters Roxy Music, δεν διστάζει να παραγεμίσει το μεγάλο hit της μπάντας, το "Virginia plain" (1972) με noise και πρωτο-house ήχους. Τον επόμενο χρόνο, μάλιστα, ο Eno θα συνεργαστεί με έναν πραγματικό καινοτόμο της avant-garde κιθάρας, το Robert Fripp, στο καινοτόμο album "No pussyfooting". Μέχρι και το 1975, ο Eno θα συνεχίσει να πειραματίζεται με τις κιθάρες και τα synthesizer, δημιουργώντας albums όπως το θρυλικό "Another Green World" (1975) και τα πρωτο-ambient "Discreet music" (1975) και "Evening star" (1975, μαζί με τον Fripp). Στις αρχές του 1977, θα κυκλοφορήσει ακόμα έναν πρωτο-ambient δίσκο, το "Cluster and Eno", σε συνεργασία με τους krautrockers Cluster.

Παράλληλα με την έντονη κινητικότητα του Eno, ο David Bowie, έχοντας διαφοροποιηθεί από το κουρασμένο πια glam rock, και ψάχνοντας για νέους ήχους, θα προσεγγίσει τη soul με το "Young Americans" (1975). Καλλιτεχνικά ανήσυχος, θα κάνει το μεγάλο βήμα το 1976, κυκλοφορώντας τoν πρώτο του new wave δίσκο (με soul και funk κατάλοιπα πάντως), το "Station to station". Στα τέλη του 1976 θα βρεθεί στην Ελβετία, για να ηχογραφήσει τον πρώτο, ίσως, new romantic δίσκο, το ατμοσφαιρικό "Low" (Ιανουάριος '77), σε συνεργασία με τον Brian Eno. Η ίδια ομάδα θα αναστήσει από τον καλλιτεχνικό του τάφο τον εντελώς χαμένο, εκείνη την περίοδο, Iggy Pop, βοηθώντας τον να ηχογραφήσει και να κυκλοφορήσει τελικά το σκοτεινό "The idiot" (Μάρτιος '77). Το Φθινόπωρο του ίδιου έτους, η ίδια και πάλι ομάδα, θα εγκατασταθεί στο διχοτομημένο Βερολίνο, για να δημιουργήσει το "'Heroes'" του Bowie (Οκτώβριος '77). Το κερασάκι θα πέσει πάνω στην τούρτα από το χέρι του Eno, που θα κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο του 1977 το "Before and after science", ένα απόσταγμα όλων των εκτενών πειραματισμών που ακούγονται στα προαναφερθέντα albums. Η αγγλοσαξονική μουσική διανόηση είχε γεννήσει, λοιπόν, μια ομάδα από άκρως πρωτοποριακούς δίσκους μέσα σε μία και μόνο χρονιά, κατά την οποία, σημειωτέον, βγήκε στην αγορά και το περίφημο "Trans Europe Express" των Kraftwerk (Μάρτιος '77), το ομώνυμο τραγούδι του οποίου περιέχει τον στίχο: "From station to station [πβ. με τον ομώνυμο δίσκο του Bowie] back to Dusseldorf city, meet Iggy Pop and David Bowie".

Ηχητικά, όλα τα προαναφερθέντα έργα συστηματοποιούσαν σε δομημένες μορφές όλους εκείνους τους πειραματισμούς που οδηγούσαν στο krautrock, και από εκεί στους παλαιότερους πιονέρους της ηλεκτρονικής μουσικής. Εντούτοις, η αγγλοσαξονική ομάδα, επηρεασμένη και από άλλες μπάντες που προηγήθηκαν, κατάφερε να συνεχίσει και να εξελίξει τον άμορφο, ιδεαλιστικό electro ήχο των Γερμανών προγόνων τους. Έτσι, τα drums απέκτησαν όγκο, το μπάσο δημιούργησε ένα συμπαγές δάπεδο, οι κιθάρες είτε δοκίμασαν τα όριά τους, είτε οδηγήθηκαν σε πιο funk ρυθμούς, και τα synthesizer κατέβηκαν πιο κοντά, στον άνθρωπο. Όλα ήταν έτοιμα για το mainstream: Το αμερικάνικο new wave και το αγγλικό post-punk / new romantic κίνημα.
Αν το 1977 η Ευρώπη γέμισε από ιδέες και θεωρίες, το 1978 η Αμερική συνομιλούσε με μια νέα γενιά ακροατών. Το αμερικάνικο new wave, στηριζόμενο γερά στη rock n' roll παράδοση της γενέτειράς του, πρόθυμο όμως να δεχτεί νέες επιρροές, φέρνει στο προσκήνιο μία ομάδα από νεότευκτες μπάντες: Οι Cars, με το ομώνυμο ντεμπούτο τους, οι Blondie, με το "Parallel lines", στο οποίο περιέχεται το "Fade Away and Radiate", σε συνεργασία με τον Robert Fripp, οι Tuxedo Moon, με το EP "No Tears", οι Devo, με το ντεμπούτο τους "Q: Are we not men? A: We are Devo!", σε παραγωγή Brian Eno, και οι Talking Heads, με το δεύτερο album τους "More songs about buildings and food", και πάλι σε παραγωγή του Brian Eno. Αν και το συγκριτικό ποσοστό βάσει του οποίου η κάθε μία από αυτές τις μπάντες πειραματίστηκε με τα synthesizer διαφέρει σημαντικά, δεν αλλάζει το ότι η παρακαταθήκη που τους είχαν αφήσει οι θαρραλέοι πρωτοπόροι του new wave έδρασε καταλυτικά στις νέες αυτές ζυμώσεις.

Και στην Αγγλία τι γίνεται; Δύο τουλάχιστον μπάντες κατάφεραν να εγκολπωθούν τα διδάγματα από το "Low" του Bowie και το "The idiot" του Iggy Pop με δημιουργικό τρόπο: Οι Japan, που κυκλοφορούν το 1978 το "Obscure alternatives" και το 1979 (στην Αγγλία το 1980) το "Quiet life" και οι Ultravox! (με τον John Foxx στα φωνητικά), που κυκλοφορούν το 1978 το "Systems of romance". Πρόκειται για τρεις δίσκους που ουσιαστικά καλωσορίζουν το σκοτεινό και υποβλητικό κίνημα των New Romantics, που τα επόμενα χρόνια θα μεσουρανήσει στην Αγγλία με τους Duran Duran, Soft Cell, Visage, Ultravox (με τον Midge Ure στα φωνητικά και χωρίς θαυμαστικό στο όνομα), Adam Ant, κ.ά. Την ίδια στιγμή, δύο άλλες βρετανικές μπάντες θα μετασχηματίσουν τον πρότερο punk ήχο τους σε ένα γοητευτικό και καθηλωτικό μείγμα επιθετικότητας και new wave πρωτοπορίας. Μιλάμε για τους Joy Division, που το 1979 κυκλοφορούν το single "Transmission", καθώς και το πρώτο τους LP, "Unknown pleasures", και τους Wire, με τα δύο LP τους, "Chairs missing" (1978) και "154" (1979).

Συμπερασματικά, λοιπόν, μέσα από διαφορετικά μονοπάτια, το διορατικό βλέμμα του Eno, του Fripp, του David Bowie και, σε μικρότερο βαθμό, του Iggy Pop είχε καταφέρει και πάλι ν’ αλλάξει τη φυσιογνωμία της pop σε Αγγλία και Αμερική. Μικρό πράγμα!