1984 ένα προφητικό βιβλίο: 71 χρόνια μετά ο Μεγάλος αδελφός ακόμα κοντά μας

1984 ένα προφητικό βιβλίο: 71 χρόνια μετά ο Μεγάλος αδελφός ακόμα κοντά μας
Από τον Κώστα Ζουγρή

Η μουσική και οι αριθμοί πάντα είχαν αρμονική σχέση. Ειδικά όσον αφορά τον προσδιορισμό του χρόνου, αρκετοί στιχουργοί έχουν εμπνευστεί, βασιζόμενοι σ' έναν απλό αριθμό, τραγούδια που έμειναν αξέχαστα.

Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς, το In The Year 2525 των Zager and Evans, το 1999 του Prince, το 1984 των Van Halen, το 1979 των Smashing Pumkins, όλα τους σημαντικά στον χώρο της μουσικής όπου ανήκουν.

Εχουν περάσει 36 χρόνια από τότε που ο Κώστας Τουρνάς τραγουδούσε το 2009 στο άλμπουμ του Κυρίες και Κύριοι και 65 χρόνια από τότε που κυκλοφόρησε ένα από τα πιο προφητικά σε έμπνευση βιβλία του 20ού αιώνα, το 1984 του George Orwell.

Αν οι έφηβοι του προηγούμενου αιώνα άνοιξαν στη ζωή τους μόνον 5-6 βιβλία, υπάρχουν πολλές πιθανότητες ένα από αυτά να ήταν το 1984 του Eric Arthur Blair, γνωστού με το όνομα George Orwell.

Ο Orwell γεννήθηκε το 1903 στην Ινδία, όπου εργαζόταν ο πατέρας του ως εκπρόσωπος της Βρετανικής αυτοκρατορίας, και μεγαλώνοντας οι γονείς του τον έστειλαν να σπουδάσει στο πιο διάσημο και ακριβό Πανεπιστήμιο της εποχής, αυτό του Eton.

Ο Orwell όμως στη συνέχεια, αντί να συνεχίσει τις σπουδές του, αποφασίζει να γίνει αστυνομικός στην Ινδία και να υπηρετήσει στη Βιρμανία.

Οι εμπειρίες του στα 5 χρόνια της παραμονής του εκεί τον κάνουν να αισθάνεται πιο κοντά στους απλούς ανθρώπους της περιοχής και να απορρίπτει τις ιμπεριαλιστικές συμπεριφορές των αρχών της χώρας του.

Αυτή η συμπάθειά του θα τον οδηγήσει πίσω στην Ευρώπη, όπου θα ζήσει σε φτωχογειτονιές της Αγγλίας και της Γαλλίας, σε μια διαρκή αναζήτηση νέων εμπειριών, προσπαθώντας να ενσωματωθεί σε μια κοινωνία που δεν είχε καμία σχέση με αυτήν όπου είχε μεγαλώσει, κοντά στους πλούσιους γονείς του.

Το 1937 θα πάει στην Ισπανία και θα πάρει μέρος στον εμφύλιο πόλεμο, στο πλευρό των Δημοκρατικών. Ο τραυματισμός του στο γόνατο τον οδηγεί όμως πίσω στην Αγγλία.

Οι σύντομες, αρχικά, ιστορίες του θα τον κάνουν αμέσως γνωστό στους κύκλους της Αριστεράς. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου θα μεταδίδει ρεπορτάζ για λογαριασμό του BBC, για την Ινδία και τη Νοτιοανατολική Ασία.

Τον σκελετό για το μυθιστόρημα, που θα εξελιχθεί στο 1984, άρχισε να τον γράφει το 1943, δηλαδή πριν από τη Φάρμα των ζώων, η οποία εκδόθηκε το 1945, και ο αρχικός του τίτλος ήταν Ο τελευταίος άνδρας στην Ευρώπη. Ο Orwell είχε διαβάσει το Εμείς του Ρώσου Yevgeny Zamyatin, που εκδόθηκε το 1921, αλλά τα περισσότερα από αυτά που θα αναφέρει στο μυθιστόρημά του, 1984, το οποίο θα εκδοθεί το 1949, αναφέρονται σε προσωπικές εμπειρίες από την παραμονή του σε πολλές διαφορετικές χώρες.

Ο μεσήλικας Winston Smith, που ζει στην Ωκεανία, μια εφιαλτική χώρα με απολυταρχικό καθεστώς, είναι ο κεντρικός ήρωας του 1984 και έχει αρκετές ομοιότητες με τον ίδιο τον Orwell.

Το 1984 και Η φάρμα των ζώων έχουν επηρεάσει σημαντικά την κοινωνική και πολιτική κουλτούρα του 20ού αιώνα. Θα σταθώ όμως μόνο στο 1984, λόγω της επετείου των 65 χρόνων από την έκδοσή του και της επιρροής που άσκησε στον χώρο της μουσικής.

Η άποψη του συγγραφέα για την κοινωνική αδικία ενέπνευσε σε πολλούς συνθέτες αρκετά από τα τραγούδια τους.

Ο David Bowie ήθελε μάλιστα να μεταφέρει σε μιούζικαλ όλη την ιστορία, αλλά οι δικαιούχοι του βιβλίου δεν του το επέτρεψαν. Ετσι αρκέστηκε στο να καλύψει ένα μέρος της δεύτερης πλευράς του άλμπουμ του Diamond Dogs, που κυκλοφόρησε το 1974 (σε βινύλιο). Το τραγούδι 1984 προοριζόταν να είναι το βασικό θέμα σ' αυτήν τη μεταφορά και είναι το μοναδικό στο άλμπουμ Diamond Dogs στο οποίο κιθάρα παίζει ο Alan Parker και όχι ο ίδιος ο Bowie. Στο ίδιο άλμπουμ υπάρχει το Big Brother, ο πιο γνωστός χαρακτήρας του 1984. Ο «Μεγάλος Αδελφός» μπορεί στην πραγματικότητα να μην υπήρχε, αλλά αυτό που αντιπροσώπευε, με διάφορες μορφές, έχει περάσει στην καθημερινή ζωή κάνοντας πραγματικότητα αυτήν την εφιαλτική για πολλούς πρόβλεψη του δημιουργού του· κατέληξε να υποδηλώνει το καθεστώς παρακολούθησης ακόμα και αυτής της σκέψης των πολιτών.

Το άλμπουμ τελείωνε τότε με το επαναλαμβανόμενο «μπρ», που υποδηλώνει την παρουσία του «Μεγάλου Αδελφού» («Big Brother»).

Το Were The Dead είναι το τρίτο τραγούδι του Diamond Dogs που αναφέρεται στο 1984 και είναι φράση που λέει ο Winston Smith στην Julia, την ερωμένη του, -ένας ακόμα από τους χαρακτήρες του 1984- προσπαθώντας να την πείσει ότι πρέπει να διακόψουν τη σχέση τους. Για την Julia θα τραγουδήσουν και οι Eurythmics στη δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου, η οποία έγινε το 1984, με σκηνοθέτη τον Michael Radford. Στο ίδιο φιλμ ακούγεται και το Sex Crime Nineteen Eighty Four.

Από τα πρόσφατα τραγούδια με αναφορά στο βιβλίο είναι το Talk Shows On Mute του αμερικανικού συγκροτήματος Incubus. Το τραγούδι αναφέρεται στον «Μεγάλο Αδελφό», αλλά και σε ένα άλλο βιβλίο,το Do Androids Dream Of Electric Sheep του Philip Κ. Dick.

Το 2 + 2 = 5 από το άλμπουμ των Radiohead Hail to The Theif, που κυκλοφόρησε το 2003, αναφέρεται σε περιστατικά από το τέλος του μυθιστορήματος του Orwell. Το Hey Big Brother ήταν μεγάλη επιτυχία των Rare Earth το 1972.

Το Α Pair Of Brown Eyes, τραγούδι των Pogues από το 1985, γυρίστηκε σε βίντεο που παραπέμπει στο 1984, με την τότε πρωθυπουργό Margaret Thutcher να εμφανίζεται στον ρόλο του «Μεγάλου Αδελφού», ως η υπέρτατη αρχή.

Το 1985 οι Supertramp κυκλοφορούν το άλμπουμ Brother Where You Bound, στην εισαγωγή του οποίου απαγγέλλουν αποσπάσματα από το βιβλίο του Orwell, το οποίο συνδυάζουν με τον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Στο χρονικής διάρκειας 16.30' τραγούδι κιθάρα παίζει ο David Gilmour των Pink Floyd.

Στο 1984 αναφέρονται και τα R.Κ. 1949-97 των Our Lady Peace, Wake Up (It's 1984) των Oingo Boingo και Spies των Coldplay.

Οι σκέψεις του Orwell για τον ολοκληρωτισμό ισχύουν για όλα τα πολιτικά συστήματα, ανεξαρτήτως του αν προέρχονται από αριστερά ή δεξιά, και δεν πρέπει κανείς να επικαλείται τη λογοκρισία μόνον όταν τον συμφέρει να λογοκρίνει.

Το σημείο-κλειδί που πρέπει όλοι οι άνθρωποι να θυμόμαστε, είναι το ότι: μπορούμε να διαφωνούμε και να μαχόμαστε ενάντια σε μια ιδέα, αλλά δεν θα πρέπει ποτέ να δεχόμαστε να λογοκρίνουμε αυτήν την ιδέα, όσο προσβλητική κι αν είναι για εμάς.