Το όνομα Νίκος Καζαντζάκης κυκλοφορούσε στο σπίτι μας πολύ πριν διαβάσω τα βιβλία του. Ο θείος μου από την πλευρά της μητέρας μου, ο Μανώλης Κάσδαγλης (1924-1998) είχε αναλάβει, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Δίφρος του Γιάννη Γουδέλη, την επιμέλεια των βιβλίων του Καζαντζάκη στα χρόνια του '50. Εκείνος μου είχε χαρίσει την Οδύσσεια. Αλλά και νωρίτερα, είχα ακούσει πολλές φορές τον πατέρα μου να μάς μιλάει για το μεγάλο συγγραφέα και για την επιστήθια φιλία που τον έδενε με έναν άλλο θείο μου, που κι αυτόν τον λέγανε Μανώλη, αλλά ήταν Κρητικός.
Τον βλέπετε στη φωτογραφία κάτω. Ο παπα-Μανώλης, εφημέριος στη Βοστώνη. Ήταν ο μεγάλος αδελφός του πατέρα μου, πρώτος από επτά παιδιά. Ο κύριος δίπλα του που φοράει το παπιγιόν ήταν ο άλλος αδελφός, συνεταίρος του μπαμπά στο εργοστάσιο με τις μπαταρίες TIGER και νονός μου συνονόματος.
Με τον Καζαντζάκη ο παπα-Μανώλης ήταν φίλος από την εποχή της εφηβείας, στο Ηράκλειο. Στην κατάταξη των επτά φίλων που είχε τότε ο Καζαντζάκης, τόσους τους είχε μετρήσει ο πατέρας μου, ο παπα-Μανώλης που ακόμη δεν ήτανε παπάς, ερχόταν λέει δεύτερος, με πρώτο στην κορυφή τον Λευτέρη Αλεξίου, τον αδελφό της Γαλάτειας και της Έλλης. Τα καλοκαίρια, τα βράδια με πανσέληνο, τα αγόρια πηγαίνανε στα αλώνια και χορεύανε.
Έτσι άκουγε ο πατέρας μου να λένε. Αργότερα οι δρόμοι τους χωρίσανε. Άρχισε τα ταξίδια ο Καζαντζάκης, έφυγε και ο θείος Μανώλης στην Αμερική. Όμως η φιλία τους συνεχίστηκε με αλληλογραφία πολύ ζεστή και εγκάρδια, που κράτησε ως το τέλος. Είχαν γεννηθεί τον ίδιο χρόνο,1883. Το 1955 πέθανε ο θείος, ο Καζαντζάκης δυο χρόνια αργότερα. Τον Ιούνιο του 1971, το περιοδικό Επίκαιρα είχε δημοσιεύσει μια σειρά άρθρων του δημοσιογράφου Κυριάκου Μητσοτάκη γύρω από την αλληλογραφία Παπαστεφάνου-Καζαντζάκη, και από κει δανείζομαι κι αυτό το μικρό απόσπασμα: «Τη φιλία του με τον Παπαστεφάνου ο Καζαντζάκης την κρατά κρυφή.
Στα 400 γράμματα που στέλνει στον αγαπημένο του μαθητή, τον Παντελή Πρεβελάκη, πουθενά δεν συναντάς το όνομα του Παπαστεφάνου. Εκείνη όμως την εποχή ο Καζαντζάκης αλληλογραφεί εναγώνια με τον ιερέα πέρα απ'τον Ωκεανό και πάντα συνωμοτικά. Ποτέ δεν υπογράφει τα γράμματά του. Μόνο ένα αρχικό Ν σφραγίζει το τέλος κάθε επιστολής του. Το στερνό μόνο γράμμα που θα τού στείλει το 1954 σαν αποχαιρετισμό απ'την Antibes, θα το υπογράψει φαρδιά πλατιά: Έχε γεια και μην ξεχνάς, είμαι πάντα μαζί Σου. Νίκος Καζαντζάκης». Εδώ και πολλά χρόνια, τα γράμματα που ανταλλάξανε οι δύο φίλοι, βρίσκονται στο Μουσείο του Ηρακλείου. Μικρά μόνο δείγματα βλέπετε τώρα εδώ, όλα παρμένα μέσα από το περιοδικό Επίκαιρα, Ιούνιος του 1971. Λίγο πριν απ' την αυριανή ημέρα των μπαμπάδων, θυμήθηκα παλιές ιστορίες που άκουγα απ'τα χείλη του πατέρα μου.
Από την σελίδα του Γιώργου Παπαστεφάνου
